Ikebana is één van de Japanse kunstvormen die zich bezighoudt met het schikken van bloemen. Bij Ikebana draait volledig om het maken van bloemstukken, het wordt daarom ook wel kado (“de weg van de bloemen”) genoemd. Samen met kodo (wierook) en chado (thee) vormt kado de zogenaamde “drie klassieke Japanse verfijningskunsten”. Ikebana betekent letterlijk “levende bloemen”.
Ikebana is niet de enige kunstvorm die zich focust op bloemen. Maar in tegenstelling tot bijvoorbeeld de westerse bloemenkunst, focust Ikebana zich niet op de kwaliteit van de bloemen zelf, maar juist op het creëren van een mooie ‘compositie’. Het draait dus meer om het bloemstuk in zijn geheel in plaats van om de bloemen zelf.
De Japanse bloemsierkunst ikebana bestaat inmiddels al bijna duizend jaar en is gebaseerd op boeddhistische rituelen. Sinds het ontstaan van de vorm zijn er talloze verschillende stijlen, ook wel scholen genoemd, ontwikkeld, elk met zijn eigen karakteristieke en unieke kenmerken. Reis je door Japan dan kom je geregeld perfect uitgebalanceerde bloemstukken tegen.
Wat wordt er allemaal gebruikt in Ikebana?
Zoals eerder gezegd gaat het in Ikebana niet alleen maar om de bloemen zelf. Daarom worden er ook veel verschillende materialen, planten en andere dingen gebruikt voor de bloemstukken. De basis in Ikebana ligt bij de bloemen, de vaas, de bladeren, de stelen en de takken. Daaromheen kunnen mossen, vruchten, dode bladeren, grassen, knoppen, stenen of andere natuurlijke materialen worden geplaatst.
Het gebruik van de materialen in de Japanse bloemschikkunst is ook afhankelijk van het seizoen. In de zomer zie je bijvoorbeeld een bloemstuk met felle kleuren, vruchten en knoppen en in de herfst zie je juist een bloemstuk met dode bladeren en mossen. Het bloemstuk hoeft dus niet altijd meer te bloeien.
Tijdens de lente staat de Japanse kersenbloesem door heel Japan in bloei. De takken van deze boom worden vaak gebruikt in Ikebana stukken. Echter, gaan ze niet lang mee en verliezen ze al snel hun bloeiende bloesem (sakura).
Elke bloem en blad heeft zijn eigen betekenis
Elke bloem en blad in Ikebana heeft zijn eigen betekenis. Neem bijvoorbeeld een lotusbloem of stukje bamboe. Een lotus staat voor echtheid en puurheid, bamboe staat voor veerkracht. Door gebruik te maken van verschillende bloemen en materialen in een bloemstuk, worden er meerdere betekenissen en gevoelens uitgedrukt om zo een bepaalde balans te schikken. Het gaat dus verder dan alleen maar een mooie compositie maken, het verhaal achter het ikebana bloemstuk is net zo belangrijk.
Net als bij ikebana composities die een diepere betekenis hebben zie je dit ook terug in Japanse namen of origami papierkunst. Deze hebben vaak een onderliggende betekenis bijvoorbeeld over een levensdoel of mooi moment in de natuur zoals een volle maan.
In tegenstelling tot de westerse cultuur, is kleur bij Ikebana niet erg belangrijk. In plaats van kleur is in Japan de vorm belangrijk. Denk hierbij aan de vorm en het formaat van de Japanse vaas of de vorm van een bepaald blad. Ook wordt er bij de creatie van het bloemstuk rekening gehouden met diegene die het gaat bekijken. De vaas wordt tijdens het bloemschikken op de hoogte geplaatst waarop het bloemstuk moet worden bekeken. Verder wordt er tijdens het bloemschikken gemaakt van zoutzuur of zwavelzuur. Zo worden de bloemen goed gehouden.
Het basisgereedschap dat benodigd is om ikebana te beoefenen is:
- een speciale ikebanaschaar
- een loden spijkerbed genaamd kenzan
- verschillende Japanse vazen
- verschillende bloemen, planten, bladeren of ander organisch materiaal
In één keer een volledig ikebana set kopen om mee te starten. Dan is deze Kikkerland Mini Ikebana Set perfect om mee te beginnen.
De geschiedenis van Ikebana
Planten hebben altijd al een grote rol gespeeld in de Japanse cultuur. Zo maken planten en bloemen een belangrijk onderdeel uit van de originele Japanse religie, Shinto genaamd. Zo geloofde men dat ze via planten geesten konden bereiken. Tegenwoordig zie je dit vooral terug met Nieuwjaar: veel Japanners plaatsen na Oud en Nieuw een plantje bij hun voordeur om verschillende geesten te verwelkomen. En natuurlijk de sakura periode die een hoop emoties teweeg brengt.
Dat de Japanners gek zijn op de natuur wisten we natuurlijk al na het bekijken van alle prachtige Japanse tuinen.
In de 8e eeuw
In de 8e eeuw begon men echter pas met het maken van bloemstukjes en word er over Japanse bloemsierkunst gesproken. Ook in de Japanse poëzie, zoals de Haiku, werd er toen veel gesproken over bloemen en planten. De oorzaak hiervan is de opkomst van het Boeddhisme in Japan. Men offerde bloemen aan Boeddhistische altaars. In het begin werden deze willekeurig gemaakt, maar in de loop der jaren ging men ook echt bloemschikken. Zo ontstonden de eerste ‘stijlen’ van Ikebana.
In de 15e eeuw veranderde Ikebana tot kunstvorm
Voor een lange tijd werd het bloemschikken niet als een kunstvorm gezien. Hier kwam in de 15e eeuw verandering in. De toenmalige ‘shogun’, Ashikaga Yoshimasa, was een groot fan van bloemschikken en erkende ikebana als kunstvorm. Hij bedacht zelfs meerdere regels waar men zich aan moest houden tijdens het bloemschikken! Yoshimasa trad zelfs af om zich meer te kunnen richten op kunstvormen zoals kado, kodo en chodo.
Na deze periode kwamen de ontwikkelingen op gebied van de Japanse bloemsierkunst in stroomversnelling. Overal werden nieuwe stijlen ontwikkeld, elk met zijn eigen karakteristieke kenmerken. De belangrijkste hiervan waren rikka en neigerabana. Rikka was erg formeel en stijfjes, terwijl neigerabana wat meer organisch en natuurlijker was. Het originele Ikebana was eigenlijk rikka, maar het lossere neigerabana werd ook steeds populairder. Dit zorgde uiteindelijk voor een splitsing: neigerabana scheidde zich af en werd zijn eigen kunstvorm.
Het is overigens niet zo dat Ikebana alleen was weggelegd voor kunstenaars. Nee, veel mensen streefden er naar om deze vorm van bloemschikken te beheersen. Ook onder Japanse officieren en generaals was het erg populair. Zij zagen het als een perfecte manier om hun gedachtes op een rijtje te krijgen.
Wist je dat de letterlijke vertaling van een kenzan een stekelige kikker is?
Tegenwoordig
Vandaag de dag wordt deze vorm van Japans bloemschikken beoefend door duizenden mensen, wereldwijd. Alleen in Japan zelf al zijn er meer dan duizend scholen waar les wordt gegeven in deze kunstvorm. In hedendaagse ikebana werken komen ook vaak kintsugi stukken terug.
De kunst van Ikebana leren / Ikebana voor beginners
Wanneer iemand deze Japanse bloemschikkunst wilt beheersen, zal die bij één van meer dan duizend scholen in de leer moeten gaan. Aan het hoofd hiervan staat een iemoto of sensei (grootmeester). Vaak wordt deze rol doorgegeven van ouder op kind.
Zelfs in Nederland zijn er een aantal scholen waar je Ikebana lessen of cursussen kunt volgen. Er is zelfs een Nederlandse Ikebana Vereniging (NIV). Ga je op cursus houdt er dan rekening mee dat het jaren duurt om het Japanse bloemschikken te beheersen.
Geen zin in een ikebana cursus en wil je gewoon zelf lekker knutselen? Dan kan ik het boek Ikebana Unbound:A Modern Approach to the Ancient Japanese Art of Flower Arranging aanraden. Dit is de perfecte start voor beginners.
Interesse in nog meer Japanse kunstvormen?
Het idee achter het bloemschikken
Ikebana is niet voor niets een van Japans meest beroemde en geliefde klassieke kunstvormen. Men doet het niet alleen als hobby. Er zit namelijk een veel dieper idee achter. Het draait met name om het creëren van innerlijke rust en het bevorderen van zelfrealisatie. Je leert op een andere manier naar de natuur te kijken door zelf een klein stukje natuur te maken. Juist de eenvoud van het proces maakt dat het jarenlang aan discipline, inzicht en oefening vereist.
Voordat je kan starten met de Japanse sierkunst ikebana heb je een speciale schaar, ijzeren prikbed kenzan, Japanse vaas en natuurlijke producten zoals bloemen of takken nodig. Lees hier alles over de ikebana benodigdheden.
Het leren van ikebana duurt jaren al dan niet een heel leven. Het vinden van de perfecte balans tussen schikking, compositie, materialen en betekenis is zeer divers en kost veel tijd om te leren. Lees hier meer over ikebana voor beginners.
Jazeker, door heel Japan vind je zorgvuldige composities van bloemstukken tentoongesteld. Achter elk stuk zit vaak een verhaal dus vraag de Japanners er vooral naar.
Graag wil ik een Ikebana workshop organiseren voor een groep dames van een vereniging in Eksaarde( Lokeren)
Kan u mij de juiste persoon doorgeven waar ik terecht kan voor meer info?
Hopende op een gunstig antwoord.
Vriendelijke dank.
Hoe wordt er gebruik gemaakt van Zwavelzuur of Zoutzuur tijdens het Ikebana bloemschikken ?
Wordt dit aan het water toegevoegd ? Wat is dan de verhouding ?
Hoi Frits, zwavelzuur of zoutzuur wordt gebruikt in het water van de bloemen of planten om ervoor te zorgen dat ze langer mooi groen en in bloei blijven. Enkele druppels hiervan is voldoende! Let goed op je handen bij het toedienen.
Het is prachtig en wat een rust krijg je ervan je wordt er gewoon in meegesleept echt heel bijzonder,
Heerlijk genieten! Wij vinden het ook fantastisch om de gedachten erachter helemaal te doorgronden.
Ik lees dit in Kyoto met grote interesse. Dank je wel