Ga naar de inhoud
Tokyo.nl » Japan (日本) » Politiek & Bestuur in Japan (日本の政治)

Politiek & Bestuur in Japan (日本の政治)

Politiek in Japan
De politiek in Japan / cc nofrills

Hoe steekt het bestuur van Japan in elkaar? Is Japan een democratie? Wat voor rol heeft de Japanse keizer? Wat voor rol speelt Japan in de wereld? Het zijn slechts een paar van de vragen die bestaan over Japan, of specifieker, vragen over politiek en bestuur in Japan. Politiek wordt soms gezien als een saai en ingewikkeld onderwerp, terwijl het juist razend interessant is! De Japanse politiek is hier geen uitzondering op. Daarom lees je in dit artikel hoe de Japanse politiek precies in elkaar steekt.

Politiek in Japan in het kort

Japan is een zogenaamde parlementaire constitutionele monarchie, net zoals Nederland en België. Dat betekent dat er weliswaar een koning, of in de Japanse situatie een keizer, is die het officiële staatshoofd is. Echter, heeft deze weinig tot geen politieke macht net zoals bij ons in de lage landen.

Het Japanse nationale politieke systeem kan onderverdeeld worden in vier instanties of ‘machten’:

  1. de wetgevende macht (National Diet): het parlement, verantwoordelijk voor het opstellen van wetten
  2. de uitvoerende macht (de regering / het kabinet): verantwoordelijk voor implementatie van wetten en besturing van het land
  3. de rechtsprekende macht: handhaaft naleving van de wet
  4. de keizer: heeft vooral een symbolische rol, “the symbol of the State and of the unity of the people

The National Diet (国会 Kokkai)

National Diet Japan
National Diet of Japan / cc Junpei Abe

The National Diet is het officiële parlement van Japan en huist zich in de wijk Kasumigaseki in Tokyo. Net als in Nederland bestaat het Japanse parlement uit twee kamers/huizen, the House of Representatives en the House of Councillors. In totaal heeft the National Diet 710 zetels. 465 hiervan behoren tot the House of Representatives en 245 tot the House of Councillors. De volksvertegenwoordigers die deze zetels vullen worden eens in de vier of drie jaar verkozen tijdens Nationale verkiezingen.

Waar houden deze volksvertegenwoordigers zich zoal mee bezig? De rol en verantwoordelijkheden van het parlement zijn beschreven in de Japanse Grondwet. Hierin staat vastgelegd dat the National Diet “het hoogste orgaan van staatsmacht” en het “enige wetgevende orgaan van de Japanse staat” is. Vertaalt naar normale mensentaal betekent dit dat het parlement het enige instituut is dat zich bezighoudt met het maken van wetten. Hiernaast heeft the Diet nog tal van andere functies. Zo kiezen de 710 volksvertegenwoordigers de minister president, moeten ze goedkeuring geven voor de jaarbegroting en hebben ze de macht om de regering te ontbinden.

Hier kan je de Engelse website van The National Diet vinden.

‘Cabinet of Japan’ (内閣)

Het Japanse kabinet is, net zoals kabinetten in andere landen, verantwoordelijk voor het daadwerkelijke bestuur van het land. Aan het hoofd van het kabinet staat de premier (内閣総理大臣, Naikaku-sōri-daijin of Shushō). Momenteel is Yoshihide Suga de premier van het land.

Dat is wellicht een onbekend gezicht, maar dat is logisch aangezien hij pas sinds eind 2020 premier is. Zijn voorganger, Shinzo Abe, komt je wellicht wat bekender voor en zit hier tussen onze eigen Rutte en oud president Obama:

Premier Rutte, Shinzo Abe en President Obama
Premier Rutte, Shinzo Abe en President Obama

Hij – Shinzo Abe – was immers premier tussen 2006 en 2007 en van 2012 tot eind 2020. In november van dat jaar stopte hij (onverwacht) als premier vanwege gezondheidsproblemen. Hij droeg daarop de macht over aan zijn vertrouweling en partijgenoot Yoshihide Suga.

Verder bestaat het Japanse kabinet uit diverse ministeries, die elk worden geleid door een minister. Deze ministeries en ministers houden zich onder andere bezig met;

  • Uitvoering van de wet;
  • Buitenlandse zaken;
  • Sluiten van verdragen (met toestemming van het parlement);
  • Beheer van het ambtenarenapparaat;
  • Opstellen van de begroting (die door het parlement moet worden goedgekeurd);
  • Goedkeuring van kabinetsbesluiten;
  • Ondertekening van wetten of kabinetsbesluiten;
  • Benoeming van rechters van het Hooggerechtshof van Japan;

De rol van de keizer

Keizerlijke Paleis Tokyo (皇居, Kōkyo)
Keizerlijke Paleis Tokyo (皇居, Kōkyo)

Japan is het enige land ter wereld dat nog een keizer heeft – iets wat bij veel mensen enorm tot de verbeelding spreekt. Vergeleken met vroeger is de rol van de Japanse keizer relatief beperkt. In dit opzicht is de Japanse keizer goed te vergelijken met Koning Willem-Alexander (Nederland) of Koning Filip (België). De keizer draagt immers net zoals de Nederlandse en Belgische koningen een officiële, ‘zware’ titel, maar in werkelijkheid heeft hij weinig te zeggen.

Volgens de Grondwet vormt de Japanse keizer “het symbool van de staat en van de eenheid van het volk”, maar heeft hij geen bevoegdheden wat betreft de besturing van het land. Wél heeft de keizer symbolische rollen, “handelingen in staatszaken” genaamd. Denk hierbij aan het doorknippen van lintjes, het ontvangen van staatshoofden, het maken van staatsbezoeken, noem maar op. De keizer heeft hierdoor een beperkte, maar belangrijke diplomatieke rol. Daarnaast heeft de keizer de verantwoordelijkheid om goede contacten te onderhouden met de Japanse bevolking. Dit doet hij o.a. door evenementen door heel het land bij te wonen, en ziekenhuizen en goede doelen te bezoeken.

Wie is de Japanse keizer?

Japanse Keizer Akihito
Japanse Keizer Akihito en zijn vrouw Masako Owada

De huidige keizer van Japan is keizer Naruhito. Hij nam in 2019 plaats op de ‘Chrysantentroon’ nadat zijn vader, keizer Akihito, hier afstand van had genomen. Naruhito is de 126e keizer van Japan.

Tegenwoordig woont de keizer in het Keizerlijke Paleis Kokyo in de wijk Chiyoda van Tokyo. Maar dit is niet altijd zo geweest gezien Tokyo pas sinds 1868 de hoofdstad is geworden. Daarvoor woonde de keizers van Japan in Kyoto en Nara de voormalige hoofsteden.

Naar de stembus in Japan, hoe gaat dat?

Aangezien Japan een democratie is, kunnen Japanners eens in de zoveel tijd hun stem uit brengen. Elke Japanner die 18 jaar of ouder is krijgt tijdens de verkiezingen voor de House of Representatives twee stemmen. Met één kan hij of zij op een lokale individuele kandidaat stemmen, met de ander op een politieke partij. Van de 475 te vergeven zetels worden er 295 met de eerste stem gekozen, de overige 180 worden gevuld met de tweede stem. Voor de verkiezingen van the House of Representatives gaan Japanners eens in de vier jaar naar het stembus. Maar, aangezien het haast een nationale traditie is om het parlement voortijdig op te heffen moeten Japanners een stuk vaker naar de stembus.

Daarnaast stemmen Japanners tijdens andere verkiezingen welke politici plaats nemen in het andere gedeelte van The National Diet, the House of Councillors. Hoe dit precies in zijn werk gaat is ingewikkeld, dus daar zullen we je niet mee vervelen. Het belangrijkste om te weten is dat 147 van de 255 volksvertegenwoordigers worden gekozen voor een zesjarige termijn. De rest van de zetels wordt op een andere (democratische) wijze vergeven.

In Japan kan men niet stemmen wie er premier wordt. In plaats daarvan wordt de premier gekozen door het parlement, welke natuurlijk gekozen is door de Japanse bevolking. Op deze manier kiezen Japanners op indirecte wijze toch wie hun premier wordt.

Japanse politiek & maatschappij

Politiek is onlosmakelijk verbonden met mensen hun leven. Zo ook in Japan. Veel van de Japanse culturele normen, waarden en gewoontes zijn terug te zien in de politiek. Sommige van deze gewoontes zijn zelfs een (direct) resultaat van politieke besluiten.

Zo is er een sterke cultuur van compromissen en consensus aanwezig binnen de Japanse cultuur. Op deze manier tracht men harmonie te behouden en tot een evenwichtig besluit te komen. In Nederland noemen we dit ook wel ‘polderen’, in Japan heet dit ‘nemawashi‘. Daarnaast staat het belang van de gemeenschap ten allen tijde voorop. Dit is iets wat een belangrijk onderdeel is van de Japanse cultuur en dus ook van de politieke cultuur.

Iets anders wat opvalt is het feit dat politieke leiders in Japan doorgaans niet charismatisch zijn. In plaats daarvan zijn ze, naar Westerse begrippen tenminste, erg ingetogen en misschien zelfs een beetje saai. Dit heeft alles te maken met de typisch Japanse ingetogenheid, beleefdheid en voorzichtigheid. Voor Japanse politici is een groot netwerk met vertrouwde contacten vele malen belangrijker dan flair hebben of erg uitgesproken zijn.

Japanse Internationale betrekkingen

Deshima VOC handelspost Japan
Deshima VOC handelspost Japan

Naast binnenlandse politiek bedrijft Japan natuurlijk ook internationale politiek. Op het internationale toneel is Japan een grote speler vanwege zijn grote, innovatieve economie, diplomatie macht en hectische & invloedrijke verleden. Na de vreselijke gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog was Japan voor zes jaar afwezig van het internationale toneel. Pas in de loop van de jaren 50 waagde Japan zich weer aan het internationale politiek.

Nederland en Japan hebben al eeuwen zeer nauwe betrekkingen en een goede handelsrelatie. Zo had het Nederlandse VOC ruim 200 jaar het alleenrecht om te handelen met het land. Tijdens deze periode die de Sakoku heet was Japan volledig afgesloten van de buitenwereld. Tijdens de Sakoku mochten de Nederlanders alleen via het kunstmatig aangelegde eiland Deshima nabij Nagasaki handelen.

Sinds de Tweede Wereldoorlog heeft Japan gelukkig erg nauwe relaties opgebouwd met Westerse landen, waaronder de VS, Engeland, Nederland en België. Door de decennia heen ontwikkelde Japan zich steeds meer tot een economische grootmacht, maar op internationaal politiek gebied was het nog een kleine speler. De reden hiervoor was het Japanse oorlogsverleden, waardoor het land ervoor schuwde om internationaal te actief of assertief te zijn. Pas later, in de 21e eeuw, ging Japan een actiever buitenlandbeleid voeren, eentje die meer overeenkwam met haar grote economische invloed.

Internationale organisaties – de VN & G7

G7 vergadering tussen Shinzo Abe en Trump
G7 vergadering tussen Shinzo Abe en Trump

Japan is lid van de Verenigde Naties (VN) en tal van verwante internationale organisaties. In het kader van de VN heeft Japan onder meer meegedaan aan vredesmissies in Cambodja, Mozambique, Syrië en Oost-Timor.

Bovendien is Japan lid van de Groep van Zeven (G7), een intergouvernementeel forum van zeven rijke industriële landen. Hierbinnen bespreekt men voornamelijk over economische en financiële zaken, maar soms ook over andere zaken die gaande zijn in de wereld.

Wist je dat…

  • het huidige politieke systeem van Japan met zijn 71 jaar nog relatief jong is?
  • dat het Japanse systeem soms ook wel wordt een kerstboom wordt genoemd: de wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht vormen de boom zelf, de keizer en zijn familie zijn ‘de versiering’
  • er ook binnen de Japanse politiek vele schandalen zijn?
  • dat Japan zijn eigen variant op het Nederlandse ‘polderen’ heeft – nemawashi genaamd?

Enkele veelgestelde vragen over de politiek in Japan

Wie regeert Japan?

Net als in Nederland regeert de premier of minister-president van het kabinet de staat. Op dit moment is Fumio Kishida de premier van Japan.

Welke staatsvorm heeft Japan?

Japan is een parlementaire constitutionele monarchie, net zoals Nederland en België. Weliswaar met een keizer in plaats van een koning, welke ook geen politieke macht heeft.

Hoe democratisch is Japan?

Japan heeft een zeer democratisch regeersysteem waarin alle volwassen burgers stemrecht hebben en het recht om zich als kandidaat op te stellen bij nationale en regionale verkiezingen. Eigenlijk hetzelfde als in Nederland of België.

Wie staat er aan het hoofd van Japan?

Naruhito de 126ste keizer van Japan staat officieel aan het hoofd van Japan. Echter, heeft de keizer net als onze koning geen politieke macht en is zijn rol voornamelijk symbolisch.

Geschreven door: Jelle van der Weerd

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Tokyo.nl logo

Hulp nodig met je reis?

Beroemde highlights van Japan tekening