Onsen

山中や 
菊は手折らじ 
湯の匂い

Yamanaka ya
Kiku wa taoraji 
Yu no nioi

Een mogelijke vertaling: 
In Yamanaka
zal ik geen chrysanten plukken
de geur van heet bronwater

Deze haiku, geschreven door meester-dichter Matsuo Bashō (1644-1694), legt in slechts 17 karakters (volgens de 5-7-5-structuur) het gevoel, omgeving en toestand van deze ervaring vast. Hij schreef deze haiku toen hij Yamanaka Onsen in Kaga, Ishikawa bezocht. Laat je meevoeren naar deze betoverende warmwaterbronnen en ervaar zelf de rust die Bashō ooit inspireerde.

Wat wil je weten over onsen?

• Wat is onsen?
• Onsen: geschiedenis: van rituelen, legendes tot ontspanning
• Gezondheidsvoordelen
• Waarom heeft Japan zoveel onsen?
• Soorten onsen
• Verschil tussen Onsen en Sentō 銭湯
• Bekendste onsen in Japan
• Etiquette en regels
• Je onsen ervaring compleet maken

Japanse warmwaterbaden

Sta je toevallig op het punt jouw eerste onsen binnen te stappen en denk je overweldigd te raken door de hitte, stoom, kleuren, geur en de naakte Japanners? Adem diep in, laat je handdoek los, en geef je over aan deze eeuwenoude traditie. 

Wat is een onsen? 

Volgens de Hot Spring Act (wet nr. 125) wordt een warmwaterbron gedefinieerd als heet of mineraalwater, waterdamp en andere gassen die uit de grond opwellen (met uitzondering van aardgas, dat voornamelijk uit waterstofcarbide bestaat). Deze bronnen moeten een temperatuur van 25 graden Celsius of hoger hebben, of een bepaalde hoeveelheid mineralen bevatten. Meer details en een lijst van mineralen lees je op de Engelstalige pagina van de Hot Spring Act.

Japan rust op vuur en stoom, waar de aarde van binnenuit letterlijk en figuurlijk borrelt. Dit zorgt ervoor dat overal natuurlijke warmwaterbronnen ontstaan. Deze warmwaterbronnen zijn rijk aan mineralen en worden al eeuwenlang door de Japanners gebruikt voor ontspanning en genezing.

Hot springs of onsen (温泉) prikkelen al je zintuigen: de geur van zwavel en hout, het geluid van kabbelend water en het geklots van blote voeten op natte tegels. De lichte zout-smaak, het gladde, zijdeachtige gevoel van het water op je huid, de stoom in je gezicht en het hete water dat je spieren ontspant. Voor Japanners is dit veel meer dan alleen een bad nemen; het bevordert ook de bloedsomloop.

Japan herbergt bijna 28.000 warmwaterbronnen. Misschien bereik je wel een staat van transcendentie door al die ontspanning als je ze allemaal bezoekt.

Onsen door de eeuwen heen: van ritueel tot ontspanning

Een beknopte geschiedenis van onsen

De onsen maakt al eeuwenlang deel uit van de Japanse cultuur. Tijdens de Kamakura-periode (1185-1333) werden veel warmwaterbrongebieden populair vanwege hun genezende krachten. Tijdens oorlogen werden hot springs gebruikt voor gewonde soldaten. De Meiji-periode (1868-1912) en de daaropvolgende modernisering van Japan markeerden een bloeiperiode voor onsenresorts, waarbij de focus van genezing geleidelijk verschoof naar ontspanning en recreatie – een traditie die tegenwoordig een populaire vrijetijdsbesteding is geworden.

Vroeger hadden slechts een beperkt aantal gezinnen een eigen badkamer. Daarom gingen de meeste mensen naar een badhuis of onsen, dat niet alleen werd gebruikt om zich te wassen, maar voor sociale contacten in het dorp. Tegenwoordig heeft bijna elk huishouden een eigen badkamer, en is het bezoeken van een onsen of sentō een persoonlijke keuze geworden. Vooral oudere mensen maken graag nog een uitstapje naar een sentō of onsen, maar vooral voor de gezelligheid. Jonge mensen kiezen vaker voor een onsenresort als een hype, terwijl een lokale sentō voor hen veel minder aantrekkelijk wordt.

Onsenresorts zijn Japanse dorpen, vaak gelegen in de bergen, die draaien om de lokale warmwaterbronnen. Deze resorts zijn een belangrijk onderdeel van de Japanse toeristenindustrie en helpen dorpen weer tot leven te komen. In de buurt van de onsen kun je vaak overnachten in een hotel of ryokan (traditionele Japanse herberg). Veel resorts bieden lokale gerechten aan, waarbij ze gebruikmaken van de unieke eigenschappen van de omliggende bronnen. Ze zorgen ervoor dat de traditie behouden blijft, de esthetische omgeving gewaarborgd is, en ze bieden gastvrijheid en lokale specialiteiten.

Folklore, legendes en religie 

De link tussen religie en badderen heeft zijn wortels in het boeddhisme, dat in de 6e eeuw zijn intrede deed in Japan. Waterzuiveringen waren al een gangbare praktijk, maar gezamenlijk baden in een grote badkuip of stoombad was nieuw. In grote boeddhistische tempels waren badhuizen aanwezig waar priesters zich reinigden ter voorbereiding van religieuze ceremonies.

De Nihon Shoki vermeldt bezoeken door heersers en krijgers zoals Jomei (593-641), Toyotomi Hideyoshi (1537-1598) en Tokugawa Ieyasu (1543-1616) aan de Arima Onsen. Ze reisden ver om de genezende krachten van de onsen te ervaren, waar volgens legendes de medicijnen-boeddha Yakushi verscheen en zijn zegen gaf aan monnik Gyōki, die zijn vroomheid bewees.

De Nihon Shoki of Kronieken van Japan is de op één na oudste officiële historische bron van Japan. Het werd opgesteld in 720 op verzoek van het keizerlijke hof en beschrijft de geschiedenis van het land vanaf de mythologische oorsprong. Samen met de Kojiki (Records of Ancient Matters), het eerste geschreven werk in Japan, bevat dit document een combinatie van mythologische verhalen, literaire gedichten en historische gebeurtenissen. Het was ook bedoeld om de legitimiteit van zowel Japan als de keizer te onderbouwen.

In Izu staat Shuzenji Onsen bekend om zijn tragische geschiedenis. In 807 werd de Shuzenji-tempel gebouwd in opdracht van de boeddhistische monnik Kūkai (ook wel Kōbō Daishi genoemd). Minamoto no Yoriie, de tweede shogun van het Kamakura-shogunaat, werd op jonge leeftijd van de macht verdreven door zijn eigen familie, de machtige Hōjō-clan. Na zijn afzetting werd hij verbannen naar Shuzenji, waar hij in 1204, op 22-jarige leeftijd, werd vermoord in een onsen bij de tempel, vermoedelijk in opdracht van zijn grootvader Hōjō Tokimasa.

Kappa – mystieke Japanse wezens

Naast oude mannen die in de onsen baden en tragische moorden, horen we ook legendes over de kappa, het mystieke Japanse wezen dat in de buurt van water leeft. Kappa worden vaak mensachtig afgebeeld en lijken op een bizarre kruising tussen een vis, een schildpad en een aap. Ze zijn niet groter dan een kind en hebben een put in hun schedel gevuld met water, waaruit hun kracht komt. Volgens legendes dwalen ze rond in plaatsen zoals Gero Onsen in Gifu of Jozankei Onsen in Sapporo, Hokkaido. Zouden deze wezens, net als het Loch Ness Monster, echt bestaan, of is het gewoon een marketingtruc? Hoe dan ook, het lokt genoeg toeristen.

Geneeskrachtige werking van Japanse hot springs

In de beginjaren werd onsen voornamelijk gebruikt voor medische zorg en genezing, en vaak voorgeschreven aan ouderen en zieke mensen. Naast ontspanning en sociaal badderen biedt onsen ook voordelen voor de gezondheid en helpt het bij de preventie en genezing van ziektes.

De belangrijkste redenen waarvoor onsen als behandeling werden gebruikt, zijn onder andere:

• Verwondingen
• Spier- en gewrichtsklachten
• Huidaandoeningen
• Verjonging
• Herstel na oververmoeidheid of ziekte
• Neuro- en gynaecologische aandoeningen

Lees meer:

Top onsen in Tokyo: Laat je verrassen door deze top onsen in en rond Tokyo. Ervaar zelf deze unieke Japanse ervaring.

Afhankelijk van het type onsen en de methode zijn er specifieke indicaties en contra-indicaties (zoals koorts of soms zwangerschap) voor het nemen van een warmwaterbad. Zo is er in Japan bijvoorbeeld een onsen die bekendstaat om het verlichten van oogziekten, en een hot spring die gunstig is voor gastro-enterologische aandoeningen of keel-, neus- en ooraandoeningen.

Engels- en Nederlandstalige artikelen over de medische effecten van onsen zijn schaars, maar er zijn enkele Japanse onderzoeken die aantonen dat onsen positieve lichamelijke effecten kunnen hebben. Deze effecten zijn onder andere:

• Het verlagen van de bloeddruk
• Het verbeteren van de bloedsomloop en stofwisseling
• Het reguleren van hormonen en het immuunsysteem
• Bijdragen aan stressvermindering, huidgezondheid en een betere levenskwaliteit

Baden in een onsen wordt serieus genomen, en er bestaan verschillende methoden, afhankelijk van:

• De temperatuur van het water
• De diepte van het bad
• De duur van het baden
• De methode van baden, zoals een stoombad of douchebad

Onsen hebben soms ook een apart koud bad (mizuburo 水風呂) om je lichaam af te koelen na het hete water. Dit stimuleert de bloedcirculatie en voorkomt oververhitting. Meestal zijn deze koude baden te vinden in combinatie met een sauna voor een oppeppend effect.

Er bestaan ook regiospecifieke vormen van warmtetherapie. In Kusatsu en Iwai is het bijvoorbeeld gebruikelijk om slechts enkele minuten te baden in water van 45 graden Celsius. In sommige gebieden van Tohoku wordt de verwarmde grond rechtstreeks als behandelmethode gebruikt, waarbij bezoekers rusten op hete stenen die direct boven de warme ondergrond liggen. 

Tijdens de Muromachi-periode (1333-1573) ontstond touji (湯治), wat staat voor het verbeteren van symptomen door heet water. Een andere populaire term was onsen ryōhō (温泉療法), onsen therapie, wat wijst op een gedetailleerde benadering van gezondheid door specifieke warmwaterbaden te gebruiken.

Waarom Japan zoveel onsen heeft

Tijd voor een beetje natuurkunde. Japan ligt in de Ring van Vuur, een gebied in de vorm van een hoefijzer rondom de Stille Oceaan, waar de meeste vulkanische activiteit ter wereld plaatsvindt. Vanwege zijn ligging in dit vulkanische gebied wordt Japan continu blootgesteld aan tektonische verschuivingen.

Door de geothermische activiteit, veroorzaakt door botsingen en verschuivingen van onderzeese platen, stijgt magma op richting het oppervlak. Dit veroorzaakt vulkanische reacties en leidt tot het ontstaan van warmwaterbronnen, doordat omliggende rotsen verhit raken. Hierdoor beschikt Japan over duizenden natuurlijke warmwaterbronnen, rijk aan mineralen die afkomstig zijn van de rotsen en mineraalrijke bodems.

Hoe komen ze aan het water?

De meeste onsen worden niet zomaar gevonden; er is enige manipulatie nodig om ze te creëren. De drie meest gebruikelijke methoden om een onsen te verkrijgen zijn als volgt:

1. Natuurlijke bronnen die spontaan water uit de grond produceren, zonder dat er geboord of gepompt hoeft te worden.
2. Het graven of boren van een put, waarin het water vanzelf naar boven komt, zonder hulp van een pomp.
3. Het boren van een put waarbij met behulp van pompen water naar het oppervlak wordt geleid.

De verschillende soorten onsen

Types baden 

Binnenbaden (uchiyu 内湯)

Binnenbaden zijn de meest voorkomende onsen in Japan en variëren van traditioneel met een houten interieur tot moderner vormgegeven baden. De faciliteiten kunnen sterk verschillen, van eenvoudige baden in kleine ruimtes tot luxe resorts met uitgebreide badmogelijkheden.

Buitenbaden (rotenburo 露天風呂)

Buitenbaden zijn niet overal te vinden. Sommige bevinden zich volledig in de openlucht en bieden een prachtig uitzicht op de natuur, terwijl andere slechts deels open zijn, met bijvoorbeeld ramen die open kunnen of een zijkant van de onsen die naar buiten kijkt.

Gemengde baden (konyoku 混浴)

Gemengde baden zijn tegenwoordig zeldzaam, maar in de vroege geschiedenis van de onsen waren ze veel gebruikelijker. In afgelegen gebieden kun je soms nog gemengde baden vinden, waar mannen en vrouwen samen kunnen baden, vaak met de mogelijkheid om badkleding of een handdoek te dragen.

Gescheiden baden

Voor de Meiji-restauratie waren de meeste onsen gemengd. De invloed van het Westen en christelijke waarden over kuisheid en bescheidenheid leidde echter tot de scheiding van baden, wat nu de norm is voor de meeste onsen.

Privé baden (kashikiriyu 貸切湯, kashikiriburo 貸切風呂)

Privé onsen zijn populair in ryokans en sommige openbare badhuizen. Deze worden vaak gebruikt door koppels, gezinnen of kleine groepen die zonder anderen willen baden. Sommige ryokan bieden privé onsen in de gastenkamers aan, hoewel dit vaak extra kosten met zich meebrengt. Privé baden worden ook wel kazokuburo 家族風呂 of familiebaden genoemd. 

Verschil in kleur en samenstelling van het water

Niet elke onsen is hetzelfde, en de kleuren en gezondheidsvoordelen van het water variëren afhankelijk van de mineralen in het water, die afkomstig zijn van de rotsen en het gebied waar de bron zich bevindt. Hier zijn enkele voorbeelden van types water:

• Simpele bron – Dit water bevat de minste hoeveelheid mineralen en is de eenvoudigste onsen. Het water is licht alkalisch (met een basische pH-zuurtegraad), geur- en kleurloos.
• Zwavel – Zwavel zorgt voor de melkwitte kleur van het water en heeft de kenmerkende geur van rotte eieren.
• IJzer – De oxidatie van het ijzer zorgt voor de roodbruine kleur van het water in waterstofcarbonaattype onsen. Heeft het water een lichtgroene kleur, dan betreft het een ijzersulfaattype bron.
• Chloride en zoutbronnen – Deze bronnen overlappen vaak en lijken op zeewater door de aanwezigheid van zoutionen. Het water is doorgaans transparant.
• Koolstofdioxide – In Japan vind je ook de zogenaamde ‘Ramune no yu’, vernoemd naar de koolzuurhoudende drank uit Japan. Dit type bron heeft een bruisend effect en zou de huid glad maken. De temperatuur ligt vaak iets lager (rond 32°C).
• Zuur bronwater – Bekend om zijn antibacteriële en ontsmettende werking. Je komt dit type onsen het vaakst tegen in bergachtige gebieden. Heb je last van een gevoelige huid? Blijf dan niet te lang in het water en spoel je lichaam daarna goed af met vers water.
• Zwarte, humuszuur onsen – Dit water heeft een zwarte kleur door het gebrek aan zuurstof bij het afbreken van organisch materiaal, zoals planten. Dit proces creëert een organisch zuur dat een humus vormt.
• Radioactief – Deze baden bevatten een minimale hoeveelheid radium of radon en zouden gunstig kunnen zijn voor aandoeningen zoals hoge bloeddruk of reuma.

Sommige onsen kunnen ook worden verrijkt met kruidenmengsels of kleur voor een extra rustgevende ervaring.

Speciale onsen 

Naast de gebruikelijke onsen, zijn er ook speciale varianten, zoals voetbaden, waterval onsen, modderbaden of zandbaden. Deze bieden een unieke ervaring die niet in elke onsenresort te vinden zijn.

Waterbehandeling

Naast het verschil in samenstelling en soort bad, ondergaat het water soms een specifiek proces. Als het water geen behandeling krijgt en rechtstreeks van de bron in het bad stroomt, waarna het weer doorstroomt naar de rivier, spreken we van gensen kakenagashi (源泉掛け流し).

Krijgt het water echter wel een behandeling, dan is dit meestal een van de volgende:

• Het water wordt verhit of afgekoeld
• Water wordt gerecirculeerd
• Chloor wordt toegevoegd
• Leidingwater wordt toegevoegd, bijvoorbeeld om het water te verdunnen, de temperatuur te reguleren of het volume te verhogen
• Het water wordt behandeld met een kruidenmengsel

Sentō 銭湯

Het verschil tussen onsen 温泉 en sentō 銭湯

Er wordt vaak gesproken over een onsen terwijl men eigenlijk een sentō bedoeld. Deze termen worden vaak door elkaar gebruikt, ook al zijn het geen synoniemen van elkaar. Wat is nu eigenlijk het verschil? Laten we het even kort uitleggen.

Onsen verwijst naar natuurlijk heet bronwater, vaak te vinden in bergachtige gebieden, rijk aan mineralen. Sommige onsen zijn gratis en openlijk toegankelijk voor iedereen die langs deze natuurlijk gevormde warmwaterbron komt. Daarnaast zijn er faciliteiten zoals ryokan, die een verblijf met overnachting, maaltijden en toegang tot de onsen tegen betaling aanbieden.

Sentō daarentegen is een openbaar badhuis, vaak in steden, waar het water uit de kraan komt en verwarmd wordt (meestal tot ongeveer 42°C). Interessant genoeg betekent de kanji voor sentō 銭湯 ,‘munt/geld + heet water’. Het verwijst dus naar een plek waar je tegen relatief lage prijzen kunt genieten van heet water.

Geschiedenis van sentō en zijn rol in het dagelijkse leven 

Net als onsen werden sentō oorspronkelijk gefaciliteerd door boeddhistische priesters die reinigingsrituelen uitvoerden. Deze religieuze praktijk breidde zich uit naar het verzorgen van zieken en ouderen en later naar het bredere publiek. Vóór de modernisatie van Japan waren sentō niet weg te denken uit het dagelijkse leven van de Japanners. Het gemeenschappelijk baden zorgde voor hygiëne, sociale interactie en welzijn. Hoewel het aantal bezoekers tegenwoordig afneemt, dreigen sentō toch nog niet volledig te verdwijnen uit het Japanse landschap.

Zo was bijvoorbeeld na de Tweede Wereldoorlog veel vraag naar sentō, en op zijn hoogtepunt had Japan zelfs 23.000 openbare badhuizen. Tegenwoordig is dit aantal gereduceerd tot net geen 3.000, en verspreid over heel Japan. Het aantal sentō begon af te nemen toen steeds meer Japanners een eigen bad in huis namen. 

De meeste badhuizen hebben gescheiden badruimtes, een rij kraantjes om je al zittend te wassen, en één of meerdere gemeenschappelijke baden. Tegenwoordig bestaan er ook sūpā sentō of ‘super sentō’, grotere badcomplexen die zelfs sauna’s en fitnessvoorzieningen aanbieden. Sommige sentō hebben ook een relaxatieruimte om na het badderen nog even te ontspannen en te genieten van een heerlijk fris drankje en/of snack.

Deze badhuizen vervullen een sociale functie, waar mensen van verschillende standen samenkomen en op een ontspannen manier met elkaar omgaan. Hier vallen de sociale rangen even weg. Bezoekers vinden naast de pure ontspanning van het baden, ook rust door de majestueuze berg Fuji te bewonderen, die vaak op een van de muren is geschilderd. Deze traditie, waarbij de iconische berg Fuji op de muur van badhuizen wordt geschilderd, ontstond in 1912 door schilder Kawagoe Kōshirō. Het werd al snel populair onder badgasten, die het gevoel hadden dat ze baadden aan de voet van de berg, wat een rituele reiniging symboliseerde. Het bewonderen van de berg draagt bij aan een gevoel van zuivering, rust en verbondenheid met de natuur.

De basisregels voor het gebruik van een sentō en onsen zijn vrijwel gelijk. Lees daarom de etiquette-regels goed door en geniet zo van je wekelijkse bad in je lokale sentō.

Bekendste onsen in Japan

Beppu 

Een van de bekendste hot spring resorts in Japan ligt in Beppu, een stad in de Oita prefectuur op het eiland Kyūshū. Beppu is onderverdeeld in acht onsen-dorpen, elk met hun eigen specialiteiten en unieke onsen-ervaringen. Zo kun je genieten van een ‘bad’ in heet zand aan het Beppu-strand of van een heerlijk modderbad in Myoban Onsen. Gedurende de Kamakura-periode (1185-1333) kwamen gewonde samurai zelfs naar Beppu Onsen om te genezen van hun oorlogswonden.

Een toeristische attractie in Beppu zijn de befaamde jigoku of Hells of Beppu. Dit zijn zeven heetwaterbronnen verspreid over de wijken Kannawa en Shibaseki. Ze zijn niet bedoeld om in te baden, maar enkel om vanop een veilige afstand bewonderd te worden. Elke bron heeft een uniek karakter, zoals een felblauwe kleur, pruttelende modder of spuitende geisers, en vormt samen een spectaculair natuurverschijnsel.

De grote hoeveelheid stoom in Beppu inspireerde de lokale keuken om gebruik te maken van deze natuurlijke bronnen. Zo ontstond de jigokumushi (地獄蒸し), ofwel “helgestoomde” gerechten. Hierbij worden groenten, eieren, vis of zelfs pudding bereid boven de hete stoom van de bronnen. Deze traditionele kookmethode geeft het eten een unieke smaak en is een populaire culinaire ervaring voor bezoekers van Beppu.

Kusatsu Onsen 

Kusatsu Onsen, in de prefectuur Gunma, staat bekend om het produceren van het grootste volume warme water van alle onsen in Japan. In de omgeving kun je bovendien gratis voetbaden ervaren. Kusatsu Onsen stond, net als Yamanaka, ook in de top drie van Matsuo Bashō’s favoriete onsenbezoeken tijdens zijn bedevaart naar het noorden.

Dōgo Onsen

Dōgo Onsen in Matsuyama, in de prefectuur Ehime op het Shikoku-eiland, diende als inspiratie voor het badhuis in de bekende Studio Ghibli-film Spirited Away. Het resort is een van de oudste onsen van Japan, met een geschiedenis die meer dan 1000 jaar teruggaat. Volgens legendes baadde Keizer Shōtoku zelf in dit bad.

Tijdens de Shikoku Pelgrimstocht kun je Dōgo Onsen bezoeken wanneer je in Ehime aankomt. Deze plek is voor veel bedevaarders een begeerd en welverdiend kuuroord voor rust en ontspanning.

Hakone kuuroord 

Hakone staat bekend als een waar onsenpretpark vanwege de vele verschillende baden die je kunt proberen. Als een van de beste onsenresorts biedt Hakone een groot aanbod aan onsenervaringen, van luxueuze ryokan met privébaden tot publieke badhuizen midden in de natuur. De bronnen variëren in samenstelling, wat zorgt voor diverse effecten op de huid en gezondheid. Bovendien is Hakone makkelijk bereikbaar vanuit Tokyo, wat het een populaire bestemming maakt voor dagtoeristen.

Jigokudani Monkey Park – Monkey Onsen

Tot slot noemen we het Jigokudani Monkey Park in Yamanōchi, die je het beste kunt bezoeken tijdens de wintermaanden. Dit park is bekend om de Japanse makaken die genieten van het hete water en is een populaire toeristische attractie geworden. In de buurt vind je onsen-dorpen zoals Shibu en Yudanaka, waar je zelf kunt genieten van de lokale warmwaterbaden.

Onsen– en sentō-etiquette en regels

Zoals duidelijk is, hechten Japanners veel waarde aan duidelijke regels en respect. Hieronder volgen enkele belangrijke regels waaraan je je het beste kunt houden tijdens je bezoek aan een onsen of openbaar badhuis.

Voorzorgsmaatregelen 

Tatoeages 

In sommige onsen of sentō is het verboden om met tatoeages naar binnen te gaan, vanwege de associatie met de yakuza (de Japanse maffia) in het verleden. Zelfs als buitenlander met een schattige bloementattoo kun je geweigerd worden. Het is verstandig om vooraf de website te raadplegen, het bij de balie te vragen, of telefonisch te informeren met de vraag: “Tatoo de hairemasuka?” (Mag ik naar binnen met een tatoeage?). Als je geluk hebt, krijg je een duidelijk antwoord: “Ie” (nee), “Hai” (ja) of “Hairemasu” (je kunt binnen) / “Hairemasen” (je kunt niet binnen). Heb je kleine tatoeages? Dan kun je waterbestendige pleisters kopen in drogisterijen, 100 yen-winkels of grote warenhuizen om je tatoeages te bedekken.

Tip: In afgelegen buurten met kleine, lokale badhuizen zijn tatoeages vaak geen probleem. Waag hier je kans!

Menstruatie 

Er is enige verdeeldheid over het gebruik van een onsen of sentō tijdens je menstruatie. De meeste mensen vinden het onacceptabel, terwijl anderen vinden dat het geen probleem hoeft te zijn als de nodige voorzorgsmaatregelen worden genomen. Artsen raden echter over het algemeen af om een onsen te bezoeken tijdens je menstruatie. De belangrijkste redenen zijn:

• Hygiëne en respect – Het wordt vaak als onhygiënisch en respectloos beschouwd tegenover andere bezoekers.
• Gezondheidsrisico’s – Vrouwen met een zware menstruatie kunnen duizelig worden of flauwvallen door bloedverlies, tijdelijke bloedarmoede en uitdroging.
• Infectiegevaar – Tijdens de menstruatie is de vaginale opening losser, waardoor bacteriën makkelijker de baarmoeder kunnen binnendringen.

Als je weet dat je snel last hebt van duizeligheid of een verhoogd risico op infecties tijdens je menstruatie, is het beter om je bezoek uit te stellen. Ken je je lichaam goed en heb je weinig tot geen last van de twee laatste redenen, en wil je het toch proberen omdat je niet lang meer in Japan bent? Vraag dan bij twijfel aan de receptie of het mogelijk is om het bad te betreden (bij het dragen van een tampon of menstruatiecup, uiteraard). Kies voor een dag waarop je geen hevige bloedstroom hebt. Was jezelf goed voor je het bad ingaat, of fris je alvorens even op in de wc.

Andere voorzorgsmaatregelen  

Het wordt afgeraden om te badderen in een onsen of sentō als je alcohol hebt gedronken, of net voor of na een maaltijd. Dit vergroot de kans op flauwte, slaperigheid of instabiliteit, waardoor je jezelf of andere bezoekers in gevaar kan brengen. Drink ook steeds voldoende water voordat je het bad ingaat.

Scheren in Japan? Volledige schaamhaarontharing, zoals in het Westen vaak voorkomt, is in Japan niet de norm. Het wordt soms als ongewoon of kinderlijk gezien, al verandert dit langzaam in stedelijke gebieden. Voel je dus zeker niet verplicht om je te scheren als je dat eigenlijk niet wilt. De kans is groot dat je eerder opvalt door je buitenlandse uiterlijk dan door je lichaamsbeharing.

Betreden van het badhuis 

Aankomst 

Trek je schoenen uit in de genkan, het verlaagde inkomgedeelte dat je herkent aan het opstapje. Berg je schoenen op in de voorziene lockers, die soms voorzien zijn van een slot. Begeef je daarna naar de balie, waar je betaalt. Hier krijg je meestal ook twee handdoeken: een kleine en een grote. Je kunt er soms ook verzorgingsproducten kopen, zoals zeep, moisturizer, of lokale specialiteiten van het badhuis. Als er een sauna aanwezig is, kun je hier eventueel ook een grote handdoek voor huren.

Verblijf je in een ryokan met onsen? Dan liggen de handdoeken meestal al klaar op je kamer, samen met een yukata (lichte katoenen kimono) en slippers. Trek deze aan wanneer je naar het bad gaat.

Kleedkamers

De meeste baden zijn gescheiden naar geslacht. Let dus goed op dat je de juiste kleedkamer binnenstapt, om ongemakkelijke situaties te vermijden. Je herkent de ingang vaak aan de noren (doeken) met het hiragana ゆ (yu) of de kanji 湯 – die heet water aanduidt. De gordijnen zijn meestal kleurgecodeerd: blauw voor mannen, rood voor vrouwen. Soms worden ook de kanji 女 (onna – vrouw) en 男 (otoko – man) gebruikt, of de meer formele 殿方 voor mannen en 婦人 voor vrouwen.

Onsen scheidingsgordijnen, kleedkamers man 男 en vrouw 女 | Bron: Flickr – altecaztec

Let op: in sommige ryokan worden de baden voor mannen en vrouwen regelmatig gewisseld. Kijk dus altijd goed naar de aanduidingen en ga niet zomaar uit gewoonte naar dezelfde ruimte als de vorige avond.

In de kleedkamers vind je manden, lockers of kasten om je kleren op te bergen. Niet alle lockers hebben een slot, dus laat waardevolle spullen liever achter in je hotel. Neem ook geen mobieltje of camera mee in het badgedeelte. Foto’s of video’s zijn ten strengste verboden omwille van privacy. Een goede kans om even volledig te ontkoppelen: zet je mobiel uit en geniet van de rust. De sleutel van je locker neem je uiteraard mee in bad.

Naakt zijn is de norm in Japanse badhuizen, je mag daarom geen zwemkleding dragen. Tijdens je bezoek gebruik je twee handdoeken: een grote (om je achteraf af te drogen) en een kleine (die je meeneemt naar het bad).

Naakt het bad in

Het enige wat je mag meenemen in het badgedeelte is de kleinere handdoek (en eventueel een saunahanddoek, als er een sauna is waar je gebruik van maakt). Deze kleine handdoek kan je gebruiken om je lichaam te bedekken, je te wassen (als een soort washandje) of om je af te koelen. Ze mag echter nooit in het badwater komen.

Wil je jezelf afkoelen, maak de handdoek dan nat met koel water uit de kraan en wring ze daar ter plaatse uit (niet in het water). Hou de handdoek altijd bij je, ook al gebruik je deze niet op dat moment: leg ze bijvoorbeeld op je hoofd of op de rand van het bad in je buurt.

Nu je volledig naakt bent en klaar voor deze verrijkende ervaring, staat je nog één belangrijke stap te wachten: je grondig wassen. De meeste onsen en badhuizen zijn voorzien van sproeikoppen en wasteiltjes. Zet je neer op het krukje en was jezelf grondig met de aangeboden zeep, en spoel je daarna grondig af met een furo-oke 風呂桶 (houten of plastieken wasteiltje) voor een maximaal ontspannend resultaat. Weet je niet meer wat je wel en niet kunt doen? Kijk om je heen, en volg het voorbeeld van de oudste Japanner in de buurt. 

Was jezelf van top tot teen grondig met de zeep die voorzien is, die je zelf meebracht of aan de balie hebt gekocht. Spoel daarna alle zeep zorgvuldig af, zodat er geen resten in het badwater terechtkomen. In sommige onsen is het gebruik van zeep niet toegelaten en is het de bedoeling dat je enkel je lichaam spoelt met water.

In de wasruimte bij de mannen zie je vaak dat ze hun tanden poetsen of zich scheren. In sommige onsen zijn tandenborstels en scheermesjes gratis beschikbaar, terwijl je ze op andere plekken eenvoudig uit een vendingmachine kunt halen.

Blijf tijdens het baden alert: het water kan heet zijn en zwaar doorwegen op je lichaam. Blijf er dus niet langer in dan nodig. Wissel bijvoorbeeld af tussen korte sessies in het warme bad en periodes van afkoeling.

Klaar met ontspannen

Na het baden in een onsen is het gebruikelijk je niet opnieuw af te spoelen, zodat de natuurlijke mineralen van het water op je huid blijven. Dep jezelf droog met de kleine handdoek voor je naar de kleedkamer gaat. Gebruik daar de grote handdoek om je helemaal af te drogen en kleed je aan. Laat je handdoeken achter in de voorziene manden.

Vergeet niet om nadien voldoende water te drinken; hydratatie is belangrijk!

Blijf respectvol

In Japan is het belangrijk om je aan de regels te houden en respect te tonen voor anderen. In een onsen is dat niet anders:

• Ga niet op de rand van het bad zitten, maar ga volledig in het water of blijf rechtstaan buiten het bad. Voel je je even draaierig, ga dan zitten op een krukje in het wasgedeelte en koel jezelf af met lauw of koud water.
• Spreek zachtjes en speel niet in het water. Onsen en sentō zijn plekken om in alle rust en stilte te genieten, niet om te zwemmen of rond te rennen. Hou je hoofd ook altijd boven water.
• Heb je lang haar, bind het dan vast zodat het het water niet raakt.

De ervaring compleet maken

Om optimaal na te genieten van je bezoek bieden sommige faciliteiten of verblijven verzamelobjecten aan, zoals handdoeken met het onsen-logo of souvenirs zoals lokale kruidenmengsels om een stukje van de ervaring mee naar huis te nemen.

Vaak kan je na je bad nog ontspannen in een polyvalente relaxatieruimte. Hier kan je onderuit zakken in een massagestoel of genieten van een gekoeld drankje. Melk is een populaire keuze na een warm bad, maar je kan natuurlijk ook je favoriete frisdrank uit de automaat nemen.

Onsen en stoom gaan hand in hand. Door eeuwenoude kooktechnieken met deze stoom zijn onsen-eieren (onsen tamago) uitgegroeid tot een geliefde snack. Of neem gewoon een onigiri naar keuze om weer op krachten te komen.

Waarom een onsen een must is in Japan

Een onsen is meer dan een warmwaterbad: het is een manier om tot rust te komen én om een stukje Japanse cultuur en natuur te beleven. De minerale baden zouden verlichting kunnen bieden bij pijn of kleine kwaaltjes. Maar vooral de combinatie van lichamelijke ontspanning, culturele diepgang en serene omgevingen maakt een onsenbezoek onvergetelijk. Het ritueel van reinigen en tot jezelf komen in harmonie met de natuur is een ervaring die veel reizigers blijven koesteren.

Bronnen 

• Ministry of Health, Labour and Welfare. 2007. Kōshū yokujō-gyō (ippan kōshū yokujō) no jittai to keiei kaizen no hōsaku 公衆浴場業（一般公衆浴場）の実態と経営改善の方策 [De huidige stand van zaken in de openbare badindustrie (algemene openbare baden) en maatregelen ter verbetering van het management]. Tokyo: Ministry of Health, Labour and Welfare.
• Serbulea, Mihaela, en Unnikrishnan Payyappallimana. 2012. ‘’Onsen (hot springs) in Japan—Transforming terrain into healing landscapes.’’ Health & Place 18 (6): 1366-73. https://doi.org/10.1016/j.healthplace.2012.06.020. 
• Shimomura, Yuko, en Takashi Oyabu. 2010. ‘’Analysis for Human Five-Sense Images on Onsen.’’ Paper gepresenteerd op de 11th Asia Pacific Industrial Engineering and Management Systems Conference en de 14th Asia Pacific Regional Meeting of International Foundation for Production Research, Melaka, Maleisië, 7-10 december.

Dit artikel is geschreven door Anke De Koninck