Wanneer je voor de eerste keer een Japanse galerie binnenloopt, dan weet je het meteen: dit is anders. Geen schreeuwerige kleuren of overdadige details, maar juist kunst die in je oren fluistert. Het heeft iets speciaals, want het trekt je in een wereld waar lege ruimte net zo belangrijk is als wat er wél te zien is.
Kunst houdt echter niet op bij de deuren van een expositie, want je zult het ook in huiskamers tegenkomen. Wellicht kunnen we Japanse kunst in deze 2 woorden vangen: Mysterieus, en Leegte.
Laten we even in het kort stilstaan bij enkele Japanse kunstuitingen. Veel onderwerpen zullen we nader bekijken in speciale artikelen.
Laten we beginnen bij Ukiyo-e
Dit zijn houtdrukken, en misschien wel de bekendste Japanse kunstexport. Ukiyo-e vertellen verhalen van het “drijvende leven” uit de oude Edo periode. Geishas, sumoworstelaar, kabuki-acteurs etc. vastgelegd in levendige kleuren op hout. Je kunt deze prenten vergelijken met tijdschriften en posters van deze tijd. Ze waren niet bedoeld voor musea maar voor de gewone man. Grappig om te zien dat wat nu als hoogstaande kunst geldt, ooit even alledaags was als onze Instagram-feeds!
Sumi-e
Reis je door Japan, en ben je een kunstcognoscente, dan zul je overal Sumi-e opmerken. Dit zijn inktschilderingen waar je helemaal rustig van wordt. Met slechts enkele penseelstreken vangt een meester de puurheid en magie van een bamboeblad of mistige bergtop. Het is alsof ze een geheim kennen dat wij nog moeten ontdekken.
Kintsugi
Als je denkt dat Japan gelijk staat aan perfectie, dan heb je gelijk. Maar wist je dat er in Japan ook liefde te ontdekken is voor imperfectie? Japan noemt het ook wel Wabi Sabi.
Dit zie je goed terug in deze kunstvorm. Want met Kintsugi repareren ze gebroken potten met goudlijm, en draait het idee van ‘kapot’ zijn volledig ondersteboven. Die imperfecte barst? Die maakt het met een beetje goudlijm juist mooi en uniek!
Ikebana
Japanners houden van de natuur. Dat zie je wanneer je Ukiyo-e, en Sumi-e bekijkt, maar net zo goed Japanse televisie of films. In Japan maken ze van alles kunst.
Zelfs het rangschikken van bloemen (ikebana) of het inschenken van thee wordt met zoveel aandacht gedaan dat het een kunstvorm op zich wordt. Er zit zen-achtige focus in die dagelijkse handelingen, iets wat we in ons gehaaste westerse leven vaak missen, die het maakt tot kunst.
Hedendaagse Japanse kunst
Veel van de bekende Japanse kunsten zijn ontstaan in de loop der tijd, maar ook hedendaagse kunstvormen zijn enorm bekend en beroemd.
Van Yayoi Kusama’s psychedelische stippenuniversum (bezoek het eilandje Naoshima als kunstwalhalla) tot Takashi Murakami’s kleurrijke popcultuur-explosies. Japanse kunstenaars blijven de wereld verbazen. Ze mengen eeuwenoude tradities met hypermoderne ideeën, precies zoals Tokyo. Een stad waar historische tempels in de schaduw staan van futuristische wolkenkrabbers en kunstwerken. Oud en nieuw.
Manga en Anime verdienen ook een plekje in de hedendaagse Japanse kunst scene. Ze vertellen niet alleen een verhaal op unieke wijze, maar combineren Japans rijke culturele tradities met moderne thema’s. Hierbij mogen namen als Hayao Miyazaki en Satoshi Kon niet ontbreken. Mede door hun werken zijn deze kunstvormen over de hele wereld bekend en geliefd.
Hetzelfde geldt voor Japanse films, zoals de bekende en bekroonde serie Shogun.
Lichtkunst
Teamlab’s digitale kunstinstallaties trekken bezoekers van over de hele wereld, en zijn een mix van traditie en rebellie. Deze museums in Tokyo laten je letterlijk ronddwalen in een eindeloze oceaan van licht en kleur.
Bekende Japanse kunstwerken
Als we het hebben over de bekendste Japanse kunstwerken ooit, komt Hokusai’s “De Grote Golf bij Kanagawa” onmiddellijk in gedachten. Het is een enorme golf die Fuji dreigt te verzwelgen. Of “De Bloeiende Pruimenboomgaard” van Hiroshige, met z’n poëtische weergave van roze lentebloesems. Zelfs westerse kunstenaars als Van Gogh en Monet raakten erdoor geïnspireerd!
Nog meer Japanse kunst
- Bonsai bomen (met precisie worden deze bomen soms honderden jaren verzorgd)
- Japanse tuinen (zelfs de stenen worden op een specifieke lijn neergelegd)
- Origami (unieke manier van het vouwen van papier in allerlei figuren en vormen)
- Kaligrafie (letters, namen en teksten met de hoogst mogelijk precisie vormgegeven)
- Haiku (Japanse dichtkunst)
- Thee ceremonie (theeceremonie die als rituele perfectie word verzorgt)
Tot slot
Japanse kunst is niet alleen om naar te kijken, maar om te ervaren. Het nodigt sommigen uit om langzamer te leven, beter te kijken en schoonheid te vinden in onverwachte plekken. In een wereld die steeds sneller draait, is dat misschien wel het grootste geschenk dat de Japanse kunst ons geeft.
Dus de volgende keer dat je een wabi-sabi vaas ziet of een minimalistische prent: neem even de tijd. Want in de eenvoud van kunst schuilt een wereld aan verhalen, geschiedenis en levenswijsheid.
Dit artikel is geschreven door Marco Logmans
