Aardbevingen in Japan

Japan, gelegen op de kruising van vier tektonische platen, is een van de meest seismisch actieve regio’s ter wereld en heeft een lange geschiedenis van aardbevingen. Deze natuurlijke fenomenen zijn een direct gevolg van de voortdurende bewegingen van de Pacifische, Filipijnse, Euraziatische en Noord-Amerikaanse platen, die regelmatig spanningen opbouwen en loslaten in de vorm van aardbevingen. Hoewel Japan vooruitstrevende technologieën en strikte bouwvoorschriften heeft ontwikkeld om schade te beperken, blijft het land kwetsbaar voor krachtige bevingen zoals de verwoestende Great East Japan Earthquake in 2011 of de Great Kanto aardbeving in 1923. Aardbevingen zijn daardoor niet alleen een natuurverschijnsel, maar een vast onderdeel van het dagelijks leven en de cultuur van Japan.

Waarom beleeft Japan zoveel aardbevingen per jaar?

Zoals we hierboven al even kort hadden vermeld bevindt Japan zich in een van de meest seismisch actieve regio’s ter wereld vanwege zijn unieke ligging op de grenzen van vier grote tektonische platen: de Pacifische, Filipijnse Zee-, Okhotsk- en Euraziatische platen. De Pacifische plaat schuift onder de Okhotsk-plaat langs de Japanse trog, terwijl de Filipijnse Zee-plaat onder de Euraziatische plaat duikt bij de Nankai- en Ryukyu-troggen. Dit proces, bekend als subductie, zorgt voor enorme geologische spanningen die regelmatig worden ontladen in de vorm van krachtige aardbevingen​. Interessante bronnen zijn: IRIS en het Lamont-Doherty Earth Observatory voor meer verdieping.

De meest verwoestende aardbevingen, zoals de Grote Oost-Japanse aardbeving in 2011, worden veroorzaakt door zogenaamde “megathrust“-breuken in deze subductiezones. Bij deze aardbevingen wordt de zeebodem plotseling verplaatst, wat leidt tot de vorming van tsunami’s. De aardbeving van 2011 was het gevolg van het naar beneden duwen van de Pacifische plaat onder de continentale plaat, wat een enorme hoeveelheid energie vrijmaakte en een vernietigende tsunami veroorzaakte. Lees meer over deze aardbeving en waarom hij zo intens waar op MIT News en State of the Planet.

Het risico op gigantische tsunami’s in Japan kan hierdoor zijn toegenomen toen de hoek van een naar beneden bewegende plaat van de oceaankorst afnam, zie het plaatje hierboven. Bovenste plaatje: de oceaankorst (rechts) schuift onder de continentale korst in een steile hoek, wat breuken (rode lijnen) veroorzaakt in de sedimenten op de zeebodem die zich daarachter ophopen. Onderste plaatje: wanneer de hoek vlakker wordt, wordt de spanning overgebracht naar de sedimenten die zich op de continentale korst hebben opgehoopt, en daar ontstaan breuken. Blauwe stippen geven de resulterende aardbevingen aan. Links in beide afbeeldingen verschuift de veranderende hoek ook de regio waar magma, dat vulkanen voedt, wordt gegenereerd, waardoor uitbarstingen verder landinwaarts plaatsvinden. (Bron: Adapted from Oryan and Buck, Nature Geoscience 2020)

Naast aardbevingen speelt de subductie ook een belangrijke rol in de vulkanische activiteit van Japan. Langdurige verschuivingen in de tektonische platen leiden niet alleen tot vulkanen, maar ook tot een voortdurend risico op aardbevingen. Wetenschappers hebben ontdekt dat de hoek waarmee de oceaanplaat onder de continentale plaat schuift, door de eeuwen heen is afgenomen, wat de spanningen vergroot en het risico op aardbevingen en tsunami’s verhoogt​.

Deze complexe tektonische opbouw maakt Japan bijzonder kwetsbaar voor natuurrampen. Daarom heeft het land geavanceerde waarschuwingssystemen ontwikkeld en de infrastructuur aangepast om de impact van aardbevingen te verminderen. Desondanks blijven deze natuurkrachten een groot gevaar vormen voor de miljoenen inwoners van Japan​.

Wat voor bouwmaatregelen tegen aardbevingen zijn er getroffen in Japan?

Japan heeft een van de meest geavanceerde bouwvoorschriften ter wereld ontwikkeld om gebouwen bestand te maken tegen aardbevingen. Dit is noodzakelijk vanwege de vele seismische activiteiten in het land. De bouwstandaarden zijn voornamelijk gebaseerd op lessen die zijn getrokken uit destructieve aardbevingen, zoals de Grote Kanto-aardbeving in 1923 en de Grote Hanshin-aardbeving in 1995.

Sinds 1981 zijn de bouwvoorschriften herzien en omvatten ze nu een twee-fasen ontwerp dat ervoor zorgt dat gebouwen zowel middelgrote als zware aardbevingen kunnen weerstaan. Dit betekent dat gebouwen gebouwd volgens de standaarden van na 1981 aanzienlijk veiliger zijn dan oudere gebouwen. Bovendien werden de regels in 2000 verder aangescherpt om met name houten constructies beter bestand te maken tegen aardbevingen.

Er zijn drie belangrijke seismische systemen die worden gebruikt in Japanse gebouwen:

1. Taishin (aardbevingsbestendig), waarbij de muren, kolommen en balken de aardbevingskrachten opvangen.
2. Seishin (trillingsdemping), waarbij schokdempers worden gebruikt om de energie van aardbevingen te absorberen.
3. Menshin (seismische isolatie), waarbij de fundering van het gebouw van de grond wordt geïsoleerd om de impact van de trillingen te minimaliseren.

Daarnaast bestaat er een Seismic Performance Indication System, waarbij gebouwen worden ingedeeld in verschillende gradaties van aardbevingsbestendigheid, van basis (Seismic Grade 1) tot de hoogste niveaus die bedoeld zijn voor vitale infrastructuur zoals ziekenhuizen en politiebureaus.

Zelfs de funderingen van huizen in Japan zijn ontworpen de unieke uitdagingen die het land kent te weerstaan, met name aardbevingen en tyfoons. Vanwege de seismische activiteit in Japan, zijn veel huizen gebouwd met flexibele en schokabsorberende funderingen. Een van de meest gebruikte technieken is de “base isolation” methode, waarbij de fundering op rubberen of stalen dempers rust. Deze dempers kunnen de trillingen van een aardbeving opvangen en verminderen, waardoor schade aan het gebouw wordt beperkt. Daarnaast zijn paalfunderingen ook populair in gebieden met zachte of onstabiele grond, zoals nabij rivieren of kustlijnen. Deze palen worden diep in de grond verankerd om een stabiele basis te bieden, zelfs wanneer de bodem zelf beweegt.

Deze uitgebreide maatregelen hebben ervoor gezorgd dat Japan wereldwijd toonaangevend is in het ontwerpen en bouwen van aardbevingsbestendige gebouwen, wat essentieel is in een land dat zo vaak door aardbevingen wordt getroffen​.

De Tokyo Skytree is speciaal ontworpen om bestand te zijn tegen aardbevingen, en het wordt beschouwd als een van de meest aardbevingsbestendige structuren ter wereld. De toren, die met zijn 634 meter de hoogste in Japan is, heeft geavanceerde technologieën die zijn ontworpen om zware seismische krachten te weerstaan. De Tokyo Skytree is ontworpen om te kunnen weerstaan aan aardbevingen met een magnitude van 8.0 of hoger zonder in te storten. Tijdens de Grote Oost-Japanse aardbeving in 2011, toen de toren nog in aanbouw was, bewees het ontwerp zijn waarde: de toren bleef stabiel en veilig ondanks de krachtige schokken.

Top 15 aardbevingen die Japan hebben getroffen

The Big One

“The Big One” in Japan verwijst naar de verwachte toekomstige grote aardbeving die langs de Nankai Trog zou kunnen plaatsvinden, een subductiezone die zich uitstrekt langs de zuidwestkust van Japan. Dit gebied wordt gezien als een van de meest risicovolle locaties voor een megathrust-aardbeving, vergelijkbaar met of zelfs sterker dan de Grote Oost-Japanse aardbeving van 2011.

Waarom is “The Big One” zo belangrijk?

De Nankai Trog is een subductiezone waar de Filipijnse Zeeplaat onder de Euraziatische plaat schuift. Dit creëert enorme spanningen in de aardkorst die zich na verloop van tijd ophopen en plotseling kunnen worden vrijgegeven in de vorm van een zeer krachtige aardbeving. Historisch gezien vinden er regelmatig grote aardbevingen plaats langs deze trog, meestal met een interval van ongeveer 100 tot 150 jaar. De meest recente grote aardbevingen in dit gebied waren:

• De Nankai-aardbeving van 1946 (8.1 op de schaal van Richter)
• De Tonankai-aardbeving van 1944 (8.1 op de schaal van Richter)

Omdat dit gebied lange tijd geen grote aardbevingen heeft gehad, wordt verwacht dat er binnenkort weer een zeer grote aardbeving kan plaatsvinden, met het potentieel om verwoestende schade te veroorzaken.

Voorbereidingen voor The Big One

Japan heeft veel stappen ondernomen om zich voor te bereiden op “The Big One”:

• Versterkte bouwvoorschriften: De moderne gebouwen in Japan zijn ontworpen om aardbevingen te weerstaan, en infrastructuur zoals bruggen en spoorlijnen worden voortdurend verbeterd.
• Waarschuwingssystemen: Japan beschikt over een van de meest geavanceerde vroegtijdige waarschuwingssystemen ter wereld om de bevolking te waarschuwen voor aardbevingen en tsunami’s.
• Rampenplannen: Zowel lokale overheden als gemeenschappen hebben uitgebreide rampenplannen, waaronder evacuatieoefeningen en schuilplaatsen, om levens te redden wanneer “The Big One” toeslaat.

Hoewel het exacte tijdstip van de Big One onbekend is, erkennen seismologen dat de kans groot is dat een dergelijke gebeurtenis zich in de nabije toekomst voordoet.

Welke regio’s en steden zijn gevoelig voor aardbevingen?

Sommige gebieden in Japan zijn echter kwetsbaarder voor aardbevingen vanwege hun nabijheid tot actieve breuklijnen en subductiezones. Hier zijn de regio’s en steden die het meest gevoelig zijn voor aardbevingen in Japan:

Kanto-regio

• Belangrijke steden: Tokyo, Yokohama
• De Kanto-regio, waar de hoofdstad Tokyo en de grootste stad Yokohama ligt, bevindt zich op de grens van de Pacifische en Filipijnse Zeeplaten. Deze regio is historisch getroffen door grote aardbevingen, zoals de Grote Kanto-aardbeving van 1923, die enorme verwoestingen en duizenden doden veroorzaakte. Tokyo en omliggende steden lopen ook risico op aardbevingen vanwege de Sagami Trog, een seismisch actieve zone nabij de kust.

Tokai-regio

• Belangrijke steden: Nagoya, Shizuoka
• Deze regio bevindt zich in de buurt van de beruchte Nankai Trog, waar regelmatig krachtige aardbevingen plaatsvinden. De verwachte megathrust-aardbeving, bekend als “The Big One”, zou hier waarschijnlijk toeslaan. Vooral de stad Shizuoka loopt risico vanwege de nabijheid van de breuklijn.

Kansai-regio

• Belangrijke steden: Osaka, Kyoto, Kobe
• De Kansai-regio is gevoelig voor aardbevingen, met name langs de Nankai Trog. Kobe werd in 1995 getroffen door de Grote Hanshin-aardbeving, waarbij duizenden doden vielen en een groot deel van de stad werd verwoest. Osaka, de op een na grootste stad van Japan, en Kyoto de culturele hoofdstad liggen beide ook in een risicogebied en zou getroffen kunnen worden door toekomstige Nankai-aardbevingen.

Tohoku-regio

• Belangrijke steden: Sendai, Fukushima
• Deze regio werd zwaar getroffen door de Grote Oost-Japanse aardbeving van 2011, die een kracht had van 9.1 en een enorme tsunami veroorzaakte. De Tohoku-regio ligt nabij de breuklijn van de Pacifische Plaat, waardoor het gebied kwetsbaar is voor grote subductie-aardbevingen en bijbehorende tsunami’s. Steden zoals Sendai en Fukushima blijven kwetsbaar voor toekomstige seismische activiteiten.

Hokkaido

• Belangrijke steden: Sapporo, Hakodate
• Hokkaido is gevoelig voor aardbevingen, vooral in de nabijheid van de Kuril Subductiezone, waar de Pacifische plaat onder de Noord-Amerikaanse plaat schuift. In 2018 werd Hokkaido getroffen door een zware aardbeving met een kracht van 6.7, die aardverschuivingen en veel schade veroorzaakte.

Kyushu

• Belangrijke steden: Kumamoto, Fukuoka
• Kyushu ligt op een actieve breuklijn en ervaart regelmatig aardbevingen. In 2016 werd de stad Kumamoto getroffen door een reeks krachtige aardbevingen die aanzienlijke schade aanrichtten en levens eisten. Deze regio is ook gevoelig voor vulkanische activiteit, wat de aardbevingsdreiging nog verder verhoogt.

Shikoku

• Belangrijke steden: Kochi, Matsuyama
• Shikoku ligt ook nabij de Nankai Trog en loopt een groot risico bij een toekomstige megathrust-aardbeving. De kustplaatsen in Shikoku kunnen zwaar getroffen worden door een mogelijke tsunami die zou volgen op een grote aardbeving.

Okinawa

• Belangrijke steden: Naha, Ishigaki
• Hoewel Okinawa minder vaak zware aardbevingen ervaart dan de rest van Japan, ligt het toch in een seismisch actieve zone vanwege de nabijheid van de Filipijnse Zeeplaat. Kleine tot middelgrote aardbevingen komen regelmatig voor in dit gebied.

Japanse folklore omtrent aardbevingen

In de Japanse mythologie is Namikiri-no-Mikoto de god van aardbevingen. Namikiri-no-Mikoto wordt vaak geassocieerd met het bedaren van de zeeën en het stoppen van aardbevingen. Hoewel deze god niet de bekendste is, zijn er verwijzingen naar Namikiri-no-Mikoto in sommige Shinto-heiligdommen.

Daarnaast wordt de god Kashima-no-Kami (ook wel Kashima Daimyōjin genoemd) vaak geassocieerd met het voorkomen van aardbevingen. Volgens de Japanse mythologie houdt Kashima-no-Kami (kami is een Japanse god) een gigantische vis genaamd Namazu, die onder de aarde leeft, onder controle. Deze vis wordt gezien als de bron van aardbevingen. Wanneer Namazu zich beweegt, veroorzaakt hij aardbevingen, maar Kashima-no-Kami gebruikt een grote steen, de Kaname-ishi, om de vis stil te houden en zo aardbevingen te voorkomen. Tempels zoals het Kashima-schrijn in de prefectuur Ibaraki zijn gewijd aan deze god.

In Japanse folklore en traditionele kunst wordt Namazu vaak afgebeeld als een grote meerval die aardbevingen veroorzaakt, en er zijn verschillende legendes die deze vis verbinden met de oorsprong van aardbevingen in het land. Beleef de kracht van een aardbeving in Naturalis! Hier hebben ze een speciale ruimte die aardbevingen nabootst en ook leuk verwijzen naar de vis Namazu.

Hoe vaak zijn er aardbevingen in Japan?

Japan ervaart ongeveer 1.500 tot 2.000 aardbevingen per jaar, waarvan de meeste relatief klein zijn en niet altijd voelbaar. De aardbevingen variëren sterk in sterkte, van lichte trillingen tot zware schokken. Volgens gegevens van het Japan Meteorological Agency worden er elke dag gemiddeld 4 tot 5 aardbevingen geregistreerd, waarvan sommige amper merkbaar zijn, terwijl andere aanzienlijk kunnen schudden.

Moet ik mij zorgen maken als reiziger?

Tijdens een vakantie in Japan hangt het aantal voelbare aardbevingen sterk af van waar je bent en hoelang je blijft. Veel van de lichte aardbevingen zijn nauwelijks merkbaar of worden alleen door gevoelige apparatuur geregistreerd. Als je bijvoorbeeld een week in Japan doorbrengt, is de kans groot dat je een kleine trilling voelt, vooral als je in een seismisch actief gebied verblijft, zoals rond Tokyo of de Tohoku-regio.

Hoewel aardbevingen er veel voorkomen, zijn grote, voelbare aardbevingen minder frequent en is de kans dat je tijdens een korte vakantie een zware aardbeving meemaakt, relatief klein.

Wat te doen tijdens een aardbeving (officiële richtlijnen)

Als een aardbeving begint, is het belangrijk om snel en kalm te handelen. Dit zijn de stappen die je moet volgen:

1. Blijf kalm en zoek dekking:
   • Binnen: Ga onder een stevige tafel of bureau zitten en bescherm je hoofd en nek met je armen. Blijf weg van ramen, spiegels en zware objecten die kunnen vallen, zoals boekenkasten.
   • Buiten: Zoek een open plek weg van gebouwen, bomen, elektriciteitspalen en andere objecten die kunnen vallen. Vermijd bruggen of tunnels.
   • In een voertuig: Stop veilig langs de kant van de weg en blijf in het voertuig totdat de schokken voorbij zijn. Vermijd bruggen en tunnels.
2. Blijf waar je bent: Het is vaak veiliger om binnen te blijven dan naar buiten te rennen tijdens een aardbeving, vooral in stedelijke gebieden waar vallend puin gevaar kan opleveren.
3. Let op na de schokken:
   • Verwacht naschokken: Na een grote aardbeving kunnen er naschokken volgen die variëren in intensiteit.
   • Controleer je omgeving op schade en gevaarlijke situaties, zoals gaslekken of elektrische kabels.
   • Volg de instructies van lokale autoriteiten en blijf op de hoogte via radio of mobiele meldingen.

Maak je niet teveel zorgen!

Natuurlijk is in dit artikel over aardbevingen in Japan een hoop verontrustende informatie te vinden voor reizigers. Toch kunnen wij je aanraden om je niet te druk te maken. Er wonen miljoenen mensen in Japan die hier jaarlijks (bijna dagelijks) mee te maken hebben en maken en er niet wakker om liggen. In al onze reizen naar Japan hebben we een enkele lichte aardbeving meegemaakt. Iedereen gaat eigenlijk gewoon door met zijn leven. Download de Yurekuru App (iOS & Android) voor een aardbeving waarschuwing in Japan.