Japanse tuinen in Nederland

Japan staat in heel de wereld bekend om zijn harmonieuze tuinen die ervoor zorgen dat de bezoekers geheel tot rust kunnen komen. Dit komt doordat de tuinornamenten, stenen paden en planten in de Japanse tuinen perfect uitgebalanceerd zijn waardoor de Chi rijkelijk kan doorvloeien. Een mooi voorbeeld is de beroemde Shinjuku Gyoen National Garden midden in hartje Tokyo.

Ben je benieuwd hoe een Japanse tuin eruit ziet in Nederland? Dan kan je terecht in enkele Nederlandse tuinen zoals de “The Japanese Watergarden” in Naaldwijk, “Ontmoeting der stromen” in de Oranjerie of “de Japanse Tuin Clingendael” nabij Den Haag. De Japanse tuin Clingendael ligt tussen Den Haag en Wassenaar in en is in onze ogen veruit het mooiste pronkstuk buiten Japan in Nederland.

De Japanse tuin Landgoed Clingendael

Gelegen tussen Den Haag en Wassenaar in op het Landgoed Clingendael bevindt zich een prachtige Japanse tuin die enkele maanden per jaar gratis te bezoeken is.

Het landgoed Clingendael kwam in 1818 in het bezit van de familie Van Brienen. Echter pas enkele generaties later in de familie werd de Japanse tuin rond het jaar 1910 aangelegd door Marguérite Mary baronesse van Brienen (1871-1939), in de volksmond ook freule Daisy genoemd.

In 1954 werd de gemeente Den Haag eigenaar en beheerder van het landgoed Clingendael, die de prachtige tuinen gratis openstelde voor het publiek.

De Japanse tuin die zich hier bevindt is de enige tuin in Nederland uit het begin van de 20e eeuw. Mede daarom is het een uitgesproken voorbeeld van de tuinen uit die periode en zijn vele landschapskenmerken ongewijzigd gebleven. Door zijn historische waarde is de (bijna) botanische tuin in 2001 tot rijksmonument verklaard door de Nederlandse overheid.

De Japanse tuinornamenten van het Landgoed Clingendael

De Japanse tuin van Landgoed Clingendael bevat veel Oosterse lantaarns, met een grote variatie aan vormen en kleuren. Op enkele lantaarns is aan de voet een afbeelding van Boeddha te zien maar ook de kenmerkende Shinto cultuur is er terug te vinden.

Naast de religieuze afbeeldingen zijn er ook enkele afdrukken te vinden van de in Japan heilige dieren zoals het hert of schildpad. Er is zelfs een eiland met de vorm van een Japans langstaart schildpad te vinden in één van de vele vijvers. De kop en de poten in de vorm van stenen zijn goed te onderscheiden waardoor het beest duidelijk zijn afdruk achterlaat. In de tuin ligt nog een stenen afzettingen die mogelijk een kraanvogel symboliseert. Samen met schildpad staat de kraanvogel symbool voor een lang leven in Japan.

Natuurlijk wordt er volop gebruik gemaakt van water in de Japanse tuin van het Landgoed Clingendael. De vele karakteristieke rode bruggetjes staan symbool voor vreugde en weren ook boze geesten af. Daarnaast zijn er enkele plekken waar het water ooit gebruikt werd voor rituele reiniging van de handen en de mond. Rituele reinheid is het hoogste gebod in de Shinto leer. De tuin is een is een compleet plaatje en reflecteert veel van de de Japanse cultuur.

Het Japanse paviljoen

Helemaal achterin de Japanse tuin van het Landgoed Clingendael staat een prachtig Japans paviljoen. Van hieruit heb je een schitterend overzicht over de tuin en al zijn ornamenten.

In 2008 is het paviljoen opgeknapt, want veel elementen zoals de schuifpanelen ‘shois’ waren in de oorlog verloren gegaan. Daarnaast is het rieten dak opgeknapt waardoor het oude paviljoen weer volledig in eer is hersteld.

Bij het opknappen van het paviljoen in 2008 deed de aannemer een ontdekking waardoor de exacte datum van de opleving van de Japanse tuin kon worden vastgesteld. In de nok van het oude paviljoen was namelijk het jaartal 1913 gegraveerd. Dit was een indicatie dat de oplevering van de tuin in het jaar 1913 moest zijn gebeurd. De Japanse tuin bestaat daarom anno nu al meer dan 100 jaar!

Openingstijden Japanse tuin Clingendael

Omdat de tuin op Landgoed Clingendael heel kwetsbaar is door de zeldzame bomen en planten is de tuin slechts 6 weken in het jaar geopend. Elk jaar is de Japanse tuin geopend vanaf eind april t/m begin juni. De openingstijden zijn dagelijks van 09:00 tot 20:00 gedurende deze periode. Wil je meer weten over de prachtige tuin en de exacte openingstijden van Landgoed Clingendael dan kan je terecht op de website van Den Haag.

Geschiedenis van de Japanse tuinen in Nederland

De belangstelling voor Japanse tuinen in Nederland ontstond toen Japan, na ruim twee eeuwen van vrijwel volledig isolement in het jaar 1860 de grenzen opende. In die twee eeuwen was het enige contact met de buitenwereld via de Nederlandse VOC handelspost Deshima, dit droeg natuurlijk gigantisch bij aan de interesse van de Nederlanders in de Japanse cultuur die bijna ongrijpbaar was voor de rest van de wereld.

De periode van isolement, het eigen volkskarakter en de invloeden vanuit het Shinto en Boeddhisme, waren oorzaken van een unieke en zeer eigen vorm van kunstzinnigheid waarvan de Japanse tuinkunst één prachtig voorbeeld van is.

Rond het jaar 1900 bezochten westerse reizigers Japan en raakten gecharmeerd van de exotische tuinen die zo totaal anders waren dan de bekende Franse of Victoriaanse tuinen. Ze waren onder de indruk van de diversiteit aan tuinornamenten maar vooral ook van de wijze van aanleg, het gebruik van stapstenen en andere stenen beeldhouwwerken. Daarnaast ook de opvallende wijze van beplanting, de plantensoorten en de afwijkende vormsnoei.

Van de achterliggende historie, culturele opvattingen en Aziatische religies waren zij echter niet of nauwelijks op de hoogte. Dit betekende dat de tuinen in Japanse stijl die de, overwegend vermogende, toeristen aanlegden slechts een afspiegeling waren van de tuinen in Japan en de Chi niet altijd goed doorstroomde.

Niettemin bleken sommigen buitenlanders de tuinen in Japan goed te hebben geobserveerd. Samen met talent en goede smaak, maar ook met hulp van Japanse hoveniers ontstonden fraaie tuinen in Nederland zoals die van het Landgoed Clingendael.

Tegenwoordig worden de tuinen in Japanse stijl van rond 1900 ook wel Japonaiserie tuinen genoemd. Zij worden bijzonder gewaardeerd als een opmerkelijk verschijnsel in de tuinhistorie en hebben internationaal een eigen positie verworven. We spreken van ‘de Japanse tuin’ wanneer de Chi goed doorvloeit en de Japanse culturele achtergrond is meegenomen.

Wanneer je naar Japan reist kan een bezoek aan één van de mooiste Japanse tuinen zoals de Kenrokuen Garden of Ritsurin Koen of Shinjuku Gyoen natuurlijk niet overgeslagen worden.