Naast de legendarische samoerai vinden ook de ninja hun oorsprong in het feodale Japan tijdens de heerschappij van de bakufu (shogunaat). Ninja, ook wel shinobi in het Japans genaamd, waren gespecialiseerde agenten die in opdracht van hun werkgever vaak machtige daimyo of shogun moorden pleegden, inlichtingen verzamelden en andere geheime missies uitvoerden. Een ninja was daarom een extreem vaardige strijder en vaak een meester in vermomming en misleiding. Net zoals de samoerai hadden de ninja hun eigen krijgskunst, ninjutsu, ofwel “de kunst van de ninja”.
Oorsprong van de shinobi agenten
Het is lastig al dan niet onmogelijk om vast te stellen wanneer de eerste ninja naam kreeg en werden ingezet. Spionnen of geheime agenten worden immers overal in de wereld al duizenden jaren gebruikt, zo ook in Japan. Toch zijn er twee hardnekkige verhalen die sprong des tijds hebben overleefd en ons meer vertellen over de oorsprong van de shinobi.
Als eerste het minst plausibele verhaal. Volgens de Japanse folklore stammen de shinobi af van een demon die half mens en half kraai is. Dit zie je ook terug in de outfit van de ninja die dominant zwart is. Deze folklore verhalen zie je veel in de Japanse cultuur maar hebben vaak een realistischere andere oorsprong.
Een realistischer verhaal is dat vluchtelingen uit China, waar in de 10e eeuw een heftige burgeroorlog heerste, een grote invloed hadden. Zij brachten nieuwe gevechtstactieken (vergiftigen en verleiding) en filosofieën met zich mee, die de ninja vervolgens overnamen. Ook Chinese monniken vonden in die tijd hun weg naar Japan en leerden hun vechtmethoden weer aan de Japanse ninja.
Op papier vinden we de eerste vermeldingen van de ninja terug in de 12e eeuw. Namelijk tijdens de stichting van de eerste ‘ninja-school’ door de kinderen van Diasuke Togakure, een voormalig samurai. Togakure ontwikkelde samen met Kagakure Doshi, een Chinese monnik en krijger, een theorie voor guerrilla oorlogvoering, ninjutsu genaamd. Togakure’s nakomelingen stichtten vervolgens Japans’ eerste ninja school, de Togakure Ryu genaamd. Gedurende dezelfde periode werden ook twee andere ninja-scholen opgericht in de Iga-provincie, de Iga Ryu en de Koga Ryu.
Invloed op de geschiedenis van Japan
Pas in het tumultueuze tijdperk tussen 1336 en 1467 gingen de shinobi een steeds belangrijkere rol spelen. In deze periode van permanent conflict waren ninja een belangrijke spil in diverse oorlogen, waaronder in de Nanbu Kucho-oorlogen (1336 – 1392) en de Onin-oorlog (1460).
Ook gedurende de Sengoku-periode (1467 – 1603) hadden de shinobi veel invloed. De legendarische stichter van Japan Oda Nobunaga bijvoorbeeld, zag de ninja als een van de grootste bedreigingen voor zijn heerschappij. Hierop besloot Nobunaga de ninja in Iga en Koga aan te vallen. Ze werden verslagen en zij die de strijd hadden overleefd vluchtten de bergen in. Vanuit hier voerden ze nog geregeld guerrilla aanvallen uit op aanvoerroutes.
Sindsdien nam de invloed van de ninja’s gestaag af. Maar, ondanks het feit dat hun thuisbases in Iga en Koga verwoest waren hadden ze nog wel degelijk een vinger in de pap. Zo dienden ninja gedurende de 15e en 16e eeuw in diverse oorlogen en conflicten. Vanaf 1617 was de tumultueuze periode echter voorbij. Tokugawa Ieyasu had heel Japan verenigd en luidde met de stichting van het Tokugawa-shogunaat de vreedzame Edo-periode in. Deze nieuwe periode bracht vrede, stabiliteit en welvaart voor meer dan 200 jaar waardoor de vraag naar de diensten van ninja aanzienlijk afnam.
De betekenis van “ninja”
Het woord ninja is een samentreksel van de woorden “nin” en “ja”. “Nin” is Japans voor ‘volharden’ en staat ook synoniem voor ‘gluiperig bewegen’. “Ja” is simpelweg de samengevoegde vorm van “sha”, wat Japans is voor ‘persoon’. Ninja kan daarom grofweg vertaald worden als ‘gluiperig persoon’ of ‘geheim bewegende persoon’ – beide vertalingen die de lading goed dekken!
Ninjutsu: “De kunst van de ninja”
Ninjutsu is de krijgskunst van de shinobi. Het is een oude vorm van guerrilla-oorlogvoering. Ondanks het feit dat de kunst pas in de 12e werd vastgelegd, werden de principes van ninjutsu al sinds de 6e eeuw toegepast.
De krijgskunst was oorspronkelijk een verzameling van overlevingstechnieken die noodzakelijk waren in tijden van oorlog. Denk hierbij aan methoden voor het verzamelen van informatie en allerlei technieken voor vermomming, ontwijking en misleiding. Daarnaast werden ninja getraind in freerunning, camouflage, boogschieten en zelfs geneeskunde.
Over het algemeen hadden ninja vier centrale taken: spionage, sabotage, moord en psychologische oorlogsvoering. Om hun taken te volbrengen maakten ze gebruik van diverse tactieken die onderverdeeld waren in vier categorieën: vuur (katon-no-jutsu), hout/bos (katon-no-jutsu), water (suiton-no-jutsu) en aarde (doton-no-jutsu).
Wapens van de ninja
Het belangrijkste wapen van de ninja was de katana. Daarnaast maakten shinobi gebruik van diverse pijlen, werpmessen en stervormige voorwerpen. Deze staan ook wel bekend als als shuriken. Ninja’s waren bovendien vaardige boogschutters (net als de samoerai) en maakten gebruik van explosieven, handgemaakte granaten en landmijnen. Enkele bekende ninja-wapens waren:
- Yumi langboog (弓): de yumi is een traditioneel Japanse boog die gebruikt werd door uiteenlopende Japanse krijgers. Ninja maakten gebruik van een wat kleinere variant van de yumi. Deze konden ze gemakkelijker verbergen maar alsnog gebruiken om vijanden over lange afstand uit te schakelen.
- Kusarigama (鎖鎌): een kusarigama is een sikkel met een ketting. Het is een traditioneel Japans wapen dat werd gebruikt om vijanden te ontwapenen en vervolgens te doden.
- Makibishi (撒菱): makibishi is de Japanse variant op een kraaienpoot, ook wel een voetangel genoemd. Het werd gebruikt om wonden aan te brengen aan de voeten van tegenstanders. Makibishi waren niet alleen effectief tegen soldaten te voet, maar ook tegen tegenstanders te paard.
- Vergif: niet alleen fysieke wapens werden ingezet door de shinobi agenten maar vergif was een populair middel om tegenstanders om zeep te helpen.
- Fukiya (吹き矢): een fukiya is een Japanse blaaspijp. Met deze blaaspijp vuurden ninja’s 20 centimeter-lange pijlen, fukibari, af. Ninja’s maakten onder andere gebruik van pijlen met vergif en gebruikten de blaaspijp ook als afleidingsmanoeuvre.
- Happõ: technisch gezien is een happõ geen echt wapen. Het is een kleine granaat gevuld met metsubushi, een poederige stof die tijdelijk verblindt. Deze werden o.a. gebruikt om tegenstanders af te leiden en te verblinden zodat de ninja kon ontkomen.
Op het grote én kleine scherm
Ondanks het feit de ninja tegenwoordig niet meer bestaan zijn ze nog steeds razend populair. Zo zijn er tal van films die over ninja te vinden of waar ze in voorkomen. Vooral in de jaren 80 werden er veel Hollywood-films gemaakt over de Japanse shinobi. Denk bijvoorbeeld aan The Octagon met Chuck Norris, de American Ninja-filmreeks en Rage of Honor. Meer recente films waarin ninja’s voorkomen zijn The Wolverine, Ninja Assassin, Ninja Turtles, The Last Samurai (welke echt totaal geen beeld van de werkelijkheid weergeeft) en The Lego Ninjago Movie.
Natuurlijk mogen we anime filmgenre niet vergeten. Verschillende populaire anime, zoals Naruto, Basilisk, Ninja Scroll: The Series en Sengoku Basara: Judge End, draaien om de shinobi. Ook in videogames zijn de ninja alom populair en overal terug te vinden, van Mortal Kombat tot Sekiro: Shadows Die Twice en van The Messenger tot Shadow Tactics: Blades of the Shogun.
Mythes en fabels over de ninja
Ninja’s spreken erg tot de verbeelding. Dit heeft ertoe geleid dat er verschillende mythes bestaan over de mysterieuze Japanse geheime spionnen.
“De ninja waren altijd in zwart gekleed”
Natuurlijk, een volledig in zwart geklede ninja met een capuchon en een paar gekruiste zwaarden op de rug ziet er geweldig uit in een film of game, maar in het echt zou zo’n outfit nogal opvallen. Het zwarte ‘shinobi shozoku’-uniform dat wij associëren met de ninja is ontstaan door verhalen en toneelstukken uit de Edo-periode. In werkelijkheid droegen de ninja tal van verschillende outfits, afhankelijk van hun missie. Omdat misleiding een groot onderdeel was van de aanvalspraktijken week de kleding vaak niet af van de normale Japanner uit het feodale Japan. Zo kon een geisha in volledige kimono ook best een ninja zijn.
“Ninja maakten gebruik van een speciaal zwaard, de ninjatõ genaamd”
Dit is een van de meest gemaakte fouten wanneer het aankomt op ninja outfits. In veel films zie je ninja korte, rechte zwaarden gebruiken. Deze zwaarden worden ook wel ninjatõ genoemd. Maar wat blijkt? De zwaarden hebben nooit echt bestaan! Net zoals de samurai maakten de shinobi gebruik van katana. Wel klopt het dat ninja het liefste de wat kleinere katana genaamd wakizashi of kodachi gebruiken.
“De samoerai en shinobi waren vijanden van elkaar”
Het klopt inderdaad dat samurai en ninja soms vijanden van elkaar waren. Maar de geschiedenisboeken vertellen ons dat de onderlinge relatie tussen de samoerai en shinobi een stuk complexer was. Zo waren sommige samoerai óók ninja en vochten ze regelmatig zij aan zij. De samoerai moet je eigenlijk meer zien als een ambtenaar van nu. Die had naast politieke taken ook handhaving en oorlogvoering tot zijn takenpakket.
Meer weten?
Smaakt dit artikel naar meer? Er is nog waanzinnig veel meer info over de legendarische ninja te vinden! Van documentaires tot musea en van boeken tot speelfilms. Aanraders zijn het boek The Book of Ninja: The Bansenshukai, het Iga-ryu Ninja House-museum in Iga en de Age of Samurai: Battle for Japan documentairereeks op Netflix over de eenwording van Japan.
Tegenwoordig is het niet echt meer mogelijk om een ninja te worden. Vroeger in het feodale Japan kon je bekende martial arts scholen joinen zoals de Togakure Ryu die je opleiden tot ninja. Wil je tegenwoordig de vechttechnieken van een ninja onder de knie krijgen dan kan je het beste op ninjutsu gaan. Dit is de vechtkunst van de ninja krijgers.
Het woord “ninja” betekend letterlijk gluiperig persoon. Dit komt omdat de ninja vaak sluipmoordenaars waren. Lees hier alles over de betekenis van ninja.
