Shūbun no hi (秋分の日) de dag van de herfstequinox

De herfst. Het seizoen waarin de bladeren naar beneden dwarrelen, het langzaamaan kouder wordt en de dagen steeds korter en korter worden. Misschien is het officiële einde van de zomer voor sommigen geen dag om te vieren, maar in Japan begint weliswaar een van de mooiste seizoenen die je je kan inbeelden. De natuur kleurt prachtig oranje, rood en geel, een fenomeen dat in Japan kōyō 紅葉 of momiji 紅葉 heet. Het perfecte seizoen om eropuit te trekken voor een boswandeling, picknick, of kampeertrip, met wondermooie kleuren op de achtergrond.

Op 22 of 23 september viert Japan de nationale feestdag Shūbun no hi 秋分の日.

Een wat van de herfst?

De herfstequinox: een moeilijk woord om de start van de herfst mee aan te duiden!

Een equinox vindt twee keer per jaar plaats, namelijk aan de start van de herfst en de lente. Het is het moment waarop de zon loodrecht op de evenaar staat en waarop overal op aarde de dag en nacht even lang duren (of toch ongeveer). Afhankelijk van waar je precies woont op aarde, het noordelijk of zuidelijk halfrond, luidt de equinox ofwel de lente ofwel de herfst in.

Wanneer haal je best je camera boven?

Het Japan Meteorological Corporation heeft naar jaarlijkse gewoonte op 1 september de voorspellingen voor dat jaar in kaart gebracht. De twee kaarten geven de voorspellingen voor de rode esdoornbladeren enerzijds en de gele ginkgobladeren anderzijds. Ze geven aan vanaf wanneer je in welke regio van de herfstkleuren kan genieten, maar let wel op! Wees er snel bij, want eens de bladeren van de takken vallen, heb je hun pracht en praal gemist. Al hebben gevallen bladeren ook nog wel hun eigen charme, niet? Voor velen is de herfst ook de beste reistijd voor Japan.

Afhankelijk van een aantal factoren, zoals temperatuur maar ook ligging, kunnen de herfstkleuren iets vroeger of later verschijnen, waardoor je in sommige regio’s zelfs nog tot in december van de herfstkleuren kan genieten.

Gemiddeld begint de herfstkleuring rond de volgende data;

• Sapporo – 8 november
• Aomori – 14 november
• Sendai – 27 november
• Tokyo – 30 november
• Kyoto – 30 november
• Osaka – 2 december
• Fukuoka – 8 december

Lees hier verder voor meer details over de beste reistijd voor Japan en het klimaat.

Voor zowel de esdoornbladeren als de ginkgobladeren zien we eenzelfde trend: het verkleuren van de bladeren start in het noordelijke deel van Japan en verspreidt zich dan langzaam naar het zuidwestelijke deel van het land. Hokkaidō kan dus als eerste genieten van de herfstweelde en aangezien Hokkaidō een regio rijk aan natuur is, is een uitstap naar het noordelijke Sapporo bijvoorbeeld best wel de moeite waard! Hieronder een kort overzicht van de data bij uitstek per regio, aangeduid aan de hand van de belangrijkste steden.

Esdoornbladeren

• Sapporo 札幌: 6/11
• Sendai 仙台: 25/11
• Tōkyō 東京: 29/11
• Nagoya 名古屋: 3/12
• Ōsaka 大阪: 3/12
• Fukuoka 福岡: 10/12

Ginkgobladeren

• Sapporo 札幌: 5/11
• Sendai 仙台: 29/11
• Tōkyō 東京: 26/11
• Nagoya名古屋: 19/11
• Ōsaka 大阪: 24/11
• Fukuoka 福岡: 27/11

Oorsprong van Shūbun no hi

Japan viert al eeuwenlang de herfstequinox, maar Shūbun no hi als nationale feestdag is ontstaan aan het begin van de Meiji-periode (1868-1912) in het jaar 1878, al was het onder een andere naam. Het Japanse hof legde alle sterfdata van voorgaande keizers en hoogstaande keizerlijke familieleden vast en tijdens de herfstequinox werden deze levens herdacht en geëerd onder de noemer van voorouderverering. Het was een religieuze Shintō-aangelegenheid en kreeg de naam Shūki kōreisai 秋季皇霊祭.

Tegelijkertijd valt de herfstequinox langs boeddhistische kant nu nog steeds te midden van Ohigan 彼岸, een zevendaagse “feestweek” waarbij boeddhisten in Japan de herfstequinox vieren als een tijd van vernieuwing en herbezinning.

Het wisselen van de seizoenen staat voor boeddhisten namelijk symbool voor het bereiken van verlichting. Deze verlichting kan gevonden worden door het bereiken van nirvana: de bevrijding van het lijden en de bevrijding uit samsara, de cyclus van overlijden en wedergeboorte. De herfstequinox staat dus symbool voor een hernieuwing van de boeddhistische gedachten en praktijken, een hernieuwde start en inzet voor het bereiken van nirvana.

Het samenvallen van deze twee feestdagen binnen Boeddhisme en Shintoïsme maakt de oorsprong van Shūbun no hi opvallend religieus, maar dit veranderde in 1948. De Japanse regering legde alle nationale feestdagen bij wet vast en alle religieuze feestdagen werden omgevormd naar non-religieuze feestdagen om religie en staat te scheiden. Zowel Shūki kōreisai als Ohigan werden onder eenzelfde noemer ondergebracht en omgevormd naar Shūbun no hi! Vandaag de dag wordt Ohigan nog steeds gevierd binnen alle boeddhistische sekten, maar het wordt niet beschouwd als nationale feestdag.

Festiviteiten tijdens Shūbun no hi

Bij deze nationale feestdag horen uiteraard tradities en festiviteiten. Shūbun no hi is dan wel officieel geen religieuze feestdag, maar in Japan trekken de mensen nog massaal naar shintō-schrijnen en boeddhistische tempels om de goden en voorouders te eren. Verder is het traditie om de graven van familieleden te bezoeken en de overledenen te herdenken.

Lokale tempels en schrijnen organiseren ook vaak festivals en ceremonies om de herfst te vieren, of je kan gerust een tempel bezoeken om te mediteren! Tempels zijn in de meeste gevallen ook uitstekende plaatsen om te genieten van de herfstkleuren (als ze er al zijn uiteraard) door hun natuurrijke ligging. Het is daarom altijd aangewezen om na te gaan of er lokaal festiviteiten worden georganiseerd die je kan bijwonen.

Een populaire snack tijdens Shūbun no hi is botamochi 牡丹餅, een Japanse zoetigheid gemaakt van gezoete azukibonen en zoete rijst. In de herfstperiode wordt het ook wel ohagi 御萩 genoemd.

Interview over Shūbun no hi

Net zoals bij alle andere feestdagen is de manier van feestvieren uiteraard een persoonlijke keuze. Tijdens een interview met Miori M. (25) wist ze me het volgende te vertellen over haar ervaringen tijdens Shūbun no hi.

“Ik herinner me nog dat ik de dag van de herfstequinox vierde in de kleuterschool en basisschool. Het was de dag waarop we onze voorouders herdachten en hun graven bezochten. Samen met mijn klasgenoten at ik dan zoete rijstkoekjes, want die deelden ze vaak uit bij de graven. We bezochten toen ook altijd een lokale tempel, waar een monnik ons het belang van onze voorouders uitlegde.”

“De herinneringen die ik heb, spelen zich voornamelijk af in de kleuterschool en basisschool. Vanaf het secundair onderwijs ging ik namelijk naar een katholieke school. De leerkrachten daar beschouwden Shūbun no hi maar als een willekeurige feestdag, aangezien die dag een Boeddhistische achtergrond heeft.”

“De laatste jaren zie ik Shūbun no hi eerder als een feestdag waarop ik met vrienden op stap ga. Op deze dag zou ik in principe het graf van mijn oma moeten bezoeken, maar dat doe ik tijdens de obon-festiviteiten in augustus.”

(Net zoals Shūbun no hi is de periode van obon お盆 een tijd om de overledenen te eren.)

De Japanse naam

De Japanse benaming is vrij rechttoe rechtaan. Een zeer letterlijke vertaling van Shūbun no hi 秋分の日 kunnen we omschrijven als “dag van het herfstdeel”, of iets mooier gezegd, de dag waarop het “deel” van de herfst van start gaat.

Het karakter voor shū 秋 betekent niets minder dan “herfst” en wordt normaal gezien uitgesproken als aki, maar in combinatie met het karakter voor bun 分 krijgen we een klankwijziging. Bun heeft dan weer de betekenis van “deel”, “hoeveelheid” of “minuut”. Door de combinatie van beide karakters krijgen we de betekenis van “herfstdeel”, of als officiële vertaling, herfstequinox.

De twee laatste karakters komen telkens terug in alle namen van de feestdagen, met het grammaticale partikel no の dat we kunnen gelijkstellen aan het bezittelijke voorzetsel “van”, en het substantief hi 日 voor “dag”.

De combinatie van alle karakters brengt ons dus bij “dag van het herfstdeel”, of “dag van de herfstequinox”! Leer meer over de Japanse taal.